تفاوت شرکتهای مدنی و تجاری
- شرکتهای مدنی تابع قانون مدنی هستند و معمولاً در نتیجه ارث یا مالکیت مشترک شکل میگیرند و فاقد شخصیت حقوقی مستقلاند.
- شرکتهای تجاری بر پایه قانون تجارت ایجاد میشوند و دارای شخصیت حقوقی مستقل، ساختار سازمانی مشخص، و شرایط ثبت و انحلال قانونیاند
انواع شرکتهای تجاری در ایران
قانون تجارت ایران ۷ نوع شرکت تجاری را به رسمیت شناخته است که در این میان، شرکتهای سهامی خاص و با مسئولیت محدود به دلیل سهولت ثبت، ساختار منعطف و محبوبیت بین کارآفرینان، بیشترین کاربرد را در فضای کسبوکار ایران دارند.
- شرکت تضامنی: شرکایی که مسئولیت نامحدود و تضامنی در برابر بدهیهای شرکت دارند.
- شرکت نسبی: مسئولیت هر شریک محدود به میزان سهم الشرکه او در شرکت است.
- شرکت مختلط غیرسهامی: ترکیبی از شرکای ضامن با مسئولیت نامحدود و شرکای با مسئولیت محدود.
- شرکت مختلط سهامی: شرکای ضامن و سهامدارانی که مسئولیتشان محدود به سهام است.
- شرکت سهامی عام: سرمایه شرکت به سهام تقسیم و به صورت عمومی عرضه میشود.
- شرکت سهامی خاص: سرمایه به سهام تقسیم شده و سهام به صورت خصوصی نگهداری میشود.
- شرکت با مسئولیت محدود: مسئولیت شرکا محدود به سرمایهای است که به شرکت وارد کردهاند.
- شرکت تعاونی: شرکتی با هدف همکاری اقتصادی بین اعضا برای تولید یا مصرف.
اهمیت انتخاب نوع شرکت و نقش رتبهبندی
انتخاب نوع شرکت فقط یک اقدام اداری نیست؛ بلکه تصمیمی استراتژیک است که میتواند در موفقیت یا شکست کسبوکار تأثیرگذار باشد. نوع شرکت بر مواردی مثل نحوه پرداخت مالیات، جذب سرمایهگذار، انعقاد قراردادها، سطح مسئولیت شرکا و حتی نحوه انحلال شرکت اثرگذار است. علاوه بر نوع شرکت، رتبهبندی شرکتها نیز اهمیت زیادی دارد. شرکتهایی که قصد فعالیت در پروژههای عمرانی، پیمانکاری یا دولتی را دارند، باید دارای رتبه مشخصی باشند. رتبهبندی نشاندهنده توانایی اجرایی، فنی و مالی شرکت است و نقش مهمی در جلب اعتماد کارفرمایان و سرمایهگذاران ایفا میکند.
شرکت با مسئولیت محدود چیست؟ راهنمای کامل شرایط، ویژگیها و نحوه تاسیس
طبق ماده ۹۴ قانون تجارت ایران، شرکت با مسئولیت محدود نوعی شرکت تجاری است که بین دو یا چند نفر تشکیل میشود. در این شرکت، سرمایه به سهام تقسیم نشده و هر شریک تنها تا میزان سرمایهای که در شرکت گذاشته مسئول قروض و تعهدات شرکت است. این بدین معناست که در صورت وجود بدهی یا تعهدات مالی، طلبکاران تنها میتوانند تا سقف سرمایهگذاری هر شریک را مطالبه کنند و دارایی شخصی شرکا در معرض خطر قرار نمیگیرد. این ویژگی باعث میشود که شرکت با مسئولیت محدود گزینهای مناسب برای کسانی باشد که میخواهند با ریسک محدود در فعالیتهای تجاری مشارکت کنند.
تاریخچه شرکت با مسئولیت محدود در ایران
شرکت با مسئولیت محدود برای نخستین بار در قانون تجارت مصوب سال ۱۳۱۱ ایران مطرح شد. قبل از آن، قوانین مربوط به شرکتهای تجاری صرفاً شامل شرکتهای تضامنی و سهامی بود و تعریفی از شرکت با مسئولیت محدود وجود نداشت. با گذشت زمان و پیشرفت فضای کسبوکار، این نوع شرکت به یکی از رایجترین اشکال شرکتهای تجاری در ایران تبدیل شده است. با این حال، قانونگذاری در این حوزه نسبتاً ثابت مانده و تغییرات چشمگیری در قانون تجارت برای این شرکتها صورت نگرفته است.
سرمایه شرکت و حداقل سرمایه مورد نیاز
در قانون تجارت ایران، حداقل سرمایه مشخصی برای شرکت با مسئولیت محدود تعیین نشده است. این موضوع، امکان تشکیل شرکت با سرمایهای بسیار اندک را فراهم کرده است، که معمولاً در عمل حداقل سرمایه بین ۱۰۰ هزار تومان تا ۵۰۰ هزار تومان در نظر گرفته میشود. این ویژگی، شرکتهای با مسئولیت محدود را برای کسبوکارهای کوچک و نوپا ایدهآل کرده است. لازم به ذکر است که در اساسنامه شرکت، میزان سرمایه اولیه و نحوه پرداخت آن باید بهوضوح قید شود.
شرایط تاسیس شرکت با مسئولیت محدود
برخلاف شرکتهای سهامی که امکان تعهد سرمایه و پرداخت مرحلهای وجود دارد، شرکت با مسئولیت محدود ملزم است کل سرمایه را به صورت نقد یا غیرنقد در بدو تاسیس پرداخت کند. این نکته از جمله تفاوتهای مهم میان این دو نوع شرکت است و به افزایش اعتبار شرکت در بازار کمک میکند. تاسیس شرکت با مسئولیت محدود در قانون تجارت ایران مستلزم رعایت مجموعهای از شرایط و مراحل قانونی است که هر یک نقش مهمی در اعتبار و فعالیت قانونی شرکت دارند. این شرایط به شرح زیر هستند.
۱. تنظیم شرکتنامه
شرکتنامه مهمترین سند حقوقی و اساسنامه شرکت است که باید به صورت دقیق و کامل تهیه شود. این سند حاوی اطلاعات کلیدی درباره:
- مشخصات شرکا (نام، نام خانوادگی، شماره شناسنامه و کد ملی)
- میزان سرمایه هر شریک و کل سرمایه شرکت
- سهم الشرکه هر شریک در سرمایه شرکت
- نوع سرمایه (نقدی یا غیرنقدی)
- نحوه اداره شرکت و اختیارات مدیران
- حقوق و تعهدات شرکا
تنظیم شرکتنامه طبق مقررات قانونی اجباری است و در صورت عدم تنظیم آن، شرکت فاقد اعتبار قانونی خواهد بود و حتی ممکن است باطل شناخته شود. بنابراین تنظیم دقیق و صحیح شرکتنامه، اولین و مهمترین گام در تاسیس شرکت با مسئولیت محدود محسوب میشود.
۲. پرداخت کامل سرمایه
یکی از شرایط مهم شرکت با مسئولیت محدود، پرداخت کامل سرمایه شرکت در ابتدای تاسیس است. برخلاف شرکتهای سهامی که امکان تعهد پرداخت سرمایه وجود دارد.
- کل سرمایه نقدی باید به طور کامل پرداخت شود.
- در صورتی که بخشی از سرمایه غیرنقدی (مانند املاک، تجهیزات، یا حقالامتیاز) باشد، باید ارزشگذاری دقیق شود و تسلیم شود.
این موضوع تضمین میکند که شرکت از ابتدا دارای سرمایه واقعی و عملیاتی است و از نظر مالی توان اداره فعالیتهای خود را دارد. عدم پرداخت کامل سرمایه میتواند باعث رد درخواست ثبت شرکت شود.
۳. ثبت شرکت در اداره ثبت شرکتها
پس از تنظیم شرکتنامه و پرداخت کامل سرمایه، مرحله بعدی، ثبت شرکت در مراجع رسمی و قانونی است.
- تهیه و تکمیل مدارک لازم (شناسنامه و کارت ملی شرکا، شرکتنامه، اساسنامه، تقاضانامه و صورتجلسات مربوطه)
- ارائه این مدارک به اداره ثبت شرکتها
- بررسی و تایید مدارک توسط اداره ثبت
- صدور آگهی ثبت شرکت و اعطای شخصیت حقوقی
ثبت شرکت باعث میشود شرکت به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل شناخته شود و بتواند به طور قانونی به فعالیتهای تجاری بپردازد.
ویژگیهای حقوقی شرکت با مسئولیت محدود
۱. فعالیت تجاری و محدودیتهای آن
یکی از پایهایترین ویژگیهای شرکت با مسئولیت محدود این است که فقط برای انجام امور تجاری تشکیل میشود. به عبارت دیگر، فعالیتهای غیرتجاری مانند فعالیتهای خیریه، آموزشی یا فرهنگی در چارچوب این شرکت قابل قبول نیست و شرکت باید در چارچوب قوانین تجارت عمل کند. این موضوع باعث میشود که شرکت فقط در حوزههای اقتصادی و با هدف کسب سود فعالیت داشته باشد.
۲. تعداد شرکا و حداقل اعضا
شرکت با مسئولیت محدود باید حداقل دو شریک داشته باشد و برخلاف برخی انواع شرکتها، محدودیتی برای حداکثر تعداد شرکا وجود ندارد. این ویژگی، انعطافپذیری در ترکیب شرکا را فراهم میآورد و امکان جذب شرکای متعدد را برای اداره و توسعه کسبوکار مهیا میکند.
۳. نام شرکت و الزام به درج عبارت «با مسئولیت محدود»
یکی از نکات حقوقی مهم در نامگذاری شرکت، ضرورت درج عبارت «با مسئولیت محدود» در نام شرکت است. در صورتی که این عبارت در نام شرکت ذکر نشود، شرکت از نظر قانونی به عنوان شرکت تضامنی شناخته میشود و مسئولیت شرکا به طور تضامنی خواهد بود که ریسک بسیار بالاتری برای شرکا ایجاد میکند. بنابراین درج این عبارت به وضوح نقش محدود بودن مسئولیت شرکا را نشان میدهد و اهمیت قانونی دارد.
۴. ممنوعیت ذکر نام شرکا در نام شرکت
قانون تجارت صراحت دارد که نام هیچ یک از شرکا نباید در نام شرکت با مسئولیت محدود آورده شود. دلیل اصلی این ممنوعیت آن است که در صورت ذکر نام شریک، آن شریک مسئولیت تضامنی پیدا میکند و این برخلاف ماهیت مسئولیت محدود است. به عبارت دیگر، در شرکت با مسئولیت محدود، مسئولیت هر شریک محدود به میزان سهم او در سرمایه شرکت است و نمیتواند به طور تضامنی نسبت به بدهیهای شرکت مسئول باشد.
۵. محدود بودن مسئولیت شرکا
مهمترین ویژگی حقوقی شرکت با مسئولیت محدود، محدود بودن مسئولیت شرکا نسبت به بدهیها و تعهدات شرکت است. هر شریک تنها تا میزان سرمایهای که در شرکت گذاشته است، مسئول قروض و تعهدات شرکت است و داراییهای شخصی او در مقابل طلبکاران شرکت محفوظ میماند. این محدودیت مسئولیت، یکی از مزایای مهم این نوع شرکت برای جذب سرمایه و کاهش ریسک شخصی شرکا محسوب میشود.
۶. محدودیت انتقال سهم الشرکه
انتقال سهم الشرکه هر شریک در شرکت با مسئولیت محدود تابع مقررات خاصی است که آزادی انتقال را محدود میکند. برای انتقال سهم الشرکه:
- رضایت سایر شرکا الزامی است.
- انتقال باید به صورت رسمی و با سند رسمی صورت گیرد.
این مقررات به حفظ کنترل شرکا بر ترکیب اعضای شرکت و جلوگیری از ورود افراد ناخواسته کمک میکند و امنیت حقوقی بیشتری را برای شرکا فراهم میآورد.
۷. شخصیت حقوقی مستقل شرکت
شرکت با مسئولیت محدود یک شخصیت حقوقی مستقل و مجزا از شرکا دارد. به همین دلیل، تغییر در ترکیب شرکا (مانند فوت، خروج یا ورود شریک جدید) موجب انحلال شرکت نمیشود و شرکت به حیات خود ادامه میدهد. این استقلال حقوقی، به شرکت ثبات و قابلیت تداوم در فعالیتهای تجاری را میبخشد و از اصلیترین تفاوتهای آن با شرکتهای تضامنی است.
مزایا شرکت با مسئولیت محدود
- تشکیل آسان با حداقل دو شریک: این نوع شرکت فقط نیاز به دو شریک دارد و نیازی به تعداد زیاد سهامدار نیست، بنابراین برای کسبوکارهای کوچک و متوسط بسیار مناسب است.
- سرمایه اولیه کم: برخلاف شرکتهای سهامی که ممکن است نیاز به سرمایه بالا باشد، شرکت با مسئولیت محدود با سرمایه اندک هم قابل ثبت است، که این برای کارآفرینان تازهکار مزیت بزرگی است.
- مسئولیت محدود شرکا:
مسئولیت هر شریک تنها به میزان سهم الشرکه (سرمایهای که آورده است) محدود است. یعنی شرکا در صورت بدهی شرکت، دارایی شخصیشان در معرض خطر قرار نمیگیرد. - وجود شخصیت حقوقی مستقل: شرکت به عنوان یک شخص حقوقی مستقل از شرکا شناخته میشود. در نتیجه، تغییر یا خروج یکی از شرکا منجر به انحلال شرکت نمیشود.
- مراحل ثبت ساده و سریع: روند ثبت و تشکیل شرکت با مسئولیت محدود نسبت به شرکتهای سهامی عام یا خاص سادهتر و سریعتر است و هزینههای کمتری دارد.
معایب شرکت با مسئولیت محدود
- محدودیت در انتقال سهم الشرکه: برای انتقال سهم یک شریک به فرد دیگر، رضایت همه شرکا لازم است. این محدودیت باعث کاهش انعطافپذیری در فروش یا واگذاری سهام میشود.
- پیچیدگی اسناد انتقال سهم: اسناد مربوط به انتقال سهم الشرکه باید رسمی و ثبت شده باشند که این روند اداری ممکن است زمانبر و پیچیده باشد.
- مشکل در جذب سرمایههای بزرگ: نبود سهام قابل معامله (مانند سهام در بورس) باعث میشود که جذب سرمایههای بزرگ و سرمایهگذاران جدید به سختی انجام شود.
مدارک لازم برای ثبت شرکت با مسئولیت محدود
ثبت شرکت با مسئولیت محدود مستلزم تهیه و ارائه مدارک و مستندات قانونی مشخصی است که هر یک نقش مهمی در روند تاسیس شرکت ایفا میکنند. در این بخش، مدارک ضروری به تفصیل بررسی شدهاند.
۱. کارت ملی و شناسنامه شرکا (نسخه برابر اصل)
اولین و ابتداییترین مدرک برای ثبت شرکت، ارائه مدارک هویتی شرکا است. کارت ملی و شناسنامه هر یک از شرکا باید نسخهای برابر اصل شده باشد تا احراز هویت آنان به صورت رسمی و قانونی صورت پذیرد. این مدارک، پایهایترین اطلاعات هویتی را درباره افراد حاضر در شرکت ارائه میدهد و از جعل و سوء استفاده احتمالی جلوگیری میکند.
۲. شرکتنامه، اساسنامه و تقاضانامه ثبت شرکت
- شرکتنامه: سند اصلی تنظیم شده بین شرکا است که در آن سهم هر شریک، سرمایه شرکت و سایر نکات کلیدی تعیین میشود.
- اساسنامه: قواعد و مقررات داخلی شرکت، نحوه اداره شرکت، وظایف و اختیارات مدیران، و چگونگی تقسیم سود و زیان در آن درج شده است.
- تقاضانامه ثبت شرکت: فرم رسمی درخواست ثبت شرکت در اداره ثبت شرکتهاست که باید توسط شرکا تکمیل و امضا شود.
۳. صورتجلسه مجمع عمومی موسسین و هیئت مدیره
صورتجلسه مجمع عمومی موسسین سندی است که در آن تصمیمات مهم اولیه شرکت ثبت میشود. این صورتجلسه شامل تعیین اعضای هیئت مدیره، انتخاب مدیرعامل، تعیین بازرس و تصویب اساسنامه است. ارائه این صورتجلسه به اداره ثبت، گواهی بر تصمیمگیریهای رسمی و مشروع موسسان در آغاز فعالیت شرکت میباشد.
۴. مجوزهای لازم در صورت فعالیت خاص
بعضی از شرکتها در زمینههای خاصی مانند خدمات فنی، صنعتی، آموزشی یا پزشکی فعالیت میکنند که نیازمند دریافت مجوزهای خاص از مراجع ذیربط هستند. ارائه این مجوزها یکی از مدارک اجباری برای ثبت شرکت در این حوزههاست و بدون آن ثبت شرکت امکانپذیر نیست. این امر باعث اطمینان از قانونی بودن فعالیت شرکت و رعایت مقررات مرتبط میشود.
۵. مدارک مربوط به شخصیت حقوقی شرکا
در صورتی که یکی از شرکا، شخص حقوقی مانند شرکت، موسسه یا سازمان دیگری باشد، باید مدارک مربوط به آن شخصیت حقوقی نیز ارائه شود. این مدارک شامل اساسنامه، آگهی تاسیس و آخرین تغییرات ثبتی آن شخصیت است. ارائه این مدارک به اداره ثبت شرکتها کمک میکند تا وضعیت حقوقی و هویت شرکای حقوقی به درستی احراز گردد.
۵ نکتهی مهم درباره نام شرکت با مسئولیت محدود
انتخاب نام شرکت یکی از مراحل حیاتی و تاثیرگذار در ثبت و اداره شرکت با مسئولیت محدود است. نام شرکت نه تنها هویت حقوقی و تجاری شرکت را تشکیل میدهد بلکه نقش مهمی در اعتبار و شناخت شرکت نزد مشتریان و مراجع قانونی دارد. در این بخش، نکات کلیدی و ضروری پیرامون انتخاب نام شرکت با مسئولیت محدود بررسی میشود.
۱. نام شرکت باید به زبان فارسی باشد و با قوانین و عرف جامعه منطبق باشد
طبق قوانین ثبت شرکتها در ایران، نام شرکت باید به زبان فارسی نوشته شود. استفاده از زبانهای دیگر یا حروف لاتین به تنهایی مجاز نیست. همچنین نام انتخاب شده باید با عرف و فرهنگ جامعه سازگاری داشته باشد و از انتخاب نامهای بیمعنی، غیراخلاقی یا نامناسب خودداری شود. این موضوع به جلوگیری از بروز مشکلات فرهنگی، اجتماعی و حقوقی کمک میکند.
۲. ذکر عبارت «با مسئولیت محدود» در نام شرکت الزامی است
برای تمایز شرکت با مسئولیت محدود از سایر انواع شرکتها مانند شرکتهای سهامی عام، سهامی خاص یا تضامنی، باید حتماً عبارت «با مسئولیت محدود» به طور کامل و صحیح در نام شرکت آورده شود. این الزام قانونی موجب شفافیت در نوع شرکت شده و مسئولیت شرکا را به میزان سرمایهشان مشخص میکند.
۳. عدم ذکر نام شرکا در نام شرکت
در شرکتهای با مسئولیت محدود، استفاده از نام شرکا در عنوان شرکت مجاز نیست. این موضوع به دلایل حقوقی اهمیت دارد زیرا اگر نام یکی از شرکا در نام شرکت ذکر شود و آن شریک تغییر کند یا از شرکت خارج شود، مسائل حقوقی پیچیدهای ممکن است ایجاد شود. به علاوه، ذکر نام شرکا ممکن است مسئولیتهای تضامنی برای آنها به وجود آورد که با ماهیت شرکت با مسئولیت محدود مغایرت دارد.
۴. ممنوعیت استفاده از عناوین ملی، مذهبی یا دولتی بدون مجوز
استفاده از عناوین و کلماتی که بار ملی، مذهبی یا دولتی دارند، مانند نامهای سازمانهای دولتی، نهادهای حکومتی یا مفاهیم مذهبی، بدون کسب مجوز رسمی از مراجع مربوطه ممنوع است. این ممنوعیت به منظور جلوگیری از سوء استفاده، گمراهی مردم و حفظ حقوق دولتی و عمومی وضع شده است.
۵. جلوگیری از انتخاب نامهایی که موجب سردرگمی و سو تفاهم میشوند
نام شرکت باید به گونهای انتخاب شود که با نام شرکتهای دیگر مشابهت نداشته باشد و باعث سردرگمی، اشتباه یا سوء تفاهم برای اشخاص ثالث نشود. این مسئله اهمیت زیادی در زمینههای حقوقی و تجاری دارد و مانع از بروز اختلافات احتمالی در ثبت شرکت و امور تجاری میشود. در نتیجه، پیش از ثبت شرکت، باید استعلامهای لازم انجام شود تا از تکراری نبودن نام اطمینان حاصل گردد.
شرکت سهامی خاص چیست؟ راهنمای کامل شرایط، ویژگیها و نحوه تاسیس
بر اساس ماده ۱ لایحه قانونی سال ۱۳۴۷ در قانون تجارت، شرکت سهامی شرکتی است که سرمایه آن به واحدهای سهام تقسیم شده و مسئولیت سهامداران محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است. به این معنا که سهامداران فقط به اندازه مبلغ سرمایهای که در قالب سهام به شرکت آوردهاند، مسئولیت دارند و دارایی شخصی آنها در مقابل بدهیها و تعهدات شرکت محفوظ است.
شرکتهایی که در زمان تاسیس، کل سرمایه آنها توسط موسسات تامین میشود، تحت عنوان «شرکتهای سهامی خاص» شناخته میشوند. این نوع شرکتها به دلیل ساختار حقوقی سادهتر و قوانین قابل فهمتر، نزد سرمایهگذاران محبوبیت ویژهای دارند و اغلب توسط گروه محدودی از افراد شامل موسسان، مدیران و سرمایهگذاران خصوصی تشکیل میشوند.
شرکت سهامی خاص نوعی شرکت سرمایهای است که ویژگی اصلی شرکت سهامی خاص این است که تعداد سهامداران آن محدود بوده و سهام شرکت در بازار بورس یا مراکز مبادلات عمومی معامله نمیشود. معمولاً سهام این شرکتها به صورت غیر عمومی یا در بازارهای فرابورس مورد دادوستد قرار میگیرد. به همین دلیل، این شرکتها بیشتر به سرمایهگذاران خصوصی، مدیران و موسسان تعلق دارند و برخلاف شرکتهای سهامی عام، عمومی نیستند.
از نظر حقوقی، مسئولیت شرکا در شرکت سهامی خاص محدود به سرمایهای است که به شرکت آوردهاند؛ به این معنی که دارایی شخصی سهامداران در مقابل بدهیهای شرکت محفوظ میماند. همچنین، برای تشکیل این نوع شرکت حداقل حضور سه نفر الزامی است.
شرکتهای سهامی خاص به خاطر قوانین سادهتر و ساختار کمتر پیچیده، در میان فعالان اقتصادی محبوبیت زیادی دارند. اگرچه این شرکتها نمیتوانند سرمایه خود را از طریق فروش عمومی سهام یا اوراق قرضه افزایش دهند، اما بسیاری از شرکتهای موفق و پردرآمد دنیا، از جمله شرکتهای سهامی خاص به شمار میروند که در بازارهای خصوصی سهم خود را عرضه میکنند.
تعریف شرکت سهامی خاص از منظر قانون تجارت ایران
- شرکت سهامی خاص نوعی شرکت سرمایهای است که سرمایه آن به سهام تقسیم شده است.
- مسئولیت سهامداران محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است.
- حداقل سرمایه اولیه باید توسط موسسان تامین شود و تعهد به پرداخت کل سرمایه وجود دارد.
- سهام شرکت سهامی خاص، برخلاف شرکت سهامی عام، عمومی نیست و به صورت آزادانه در بورس یا نزد عموم عرضه نمیشود.
- نقل و انتقال سهام در شرکت سهامی خاص معمولاً محدودتر و تحت شرایط خاص است (بر خلاف سهامی عام).
شرکت سهامی خاص چگونه تشکیل میشود؟
تشکیل شرکت سهامی خاص بر اساس قانون تجارت ایران، نیازمند حضور حداقل سه شریک است که سرمایه شرکت را به صورت سهام بین خود تقسیم میکنند. برای راهاندازی این شرکت، باید مراحل و مدارک زیر به دقت رعایت و آماده شوند. پس از تهیه و تنظیم این مدارک، اظهارنامه و اسناد مربوط به مرجع ثبت شرکتها ارائه میشود تا مراحل ثبت و دریافت شناسه ملی شرکت انجام شود. پس از ثبت، شرکت سهامی خاص به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل شناخته شده و میتواند فعالیتهای تجاری خود را آغاز کند.
- تنظیم و امضای اساسنامه: اساسنامه شرکت که قوانین داخلی و نحوه اداره شرکت را مشخص میکند، باید توسط همه سهامداران امضا شود.
- تعهد به تامین سرمایه: کلیه سهامداران باید تعهد دهند که کل سرمایه شرکت را تأمین خواهند کرد. این تعهد در قالب اظهارنامهای رسمی ارائه میشود.
پرداخت حداقل ۳۵ درصد سرمایه اولیه: حداقل ۳۵ درصد از کل سرمایه تعهد شده، باید به حساب بانکی شرکت واریز شود و رسید آن به عنوان مدرک ارائه گردد. - انتخاب مدیران و بازرسان: اعضا باید مدیران و بازرس(ها) شرکت را انتخاب کنند و این تصمیمات در صورتجلسهای رسمی ثبت و به امضای همه سهامداران برسد.
- پذیرش کتبی سمتها: مدیران و بازرسان منتخب باید به صورت کتبی سمت خود را بپذیرند.
- انتشار آگهیها در روزنامه رسمی: نام روزنامه کثیرالانتشار که آگهیهای شرکت در آن منتشر میشود باید در مدارک ثبت شرکت ذکر شود.
تعداد افراد مورد نیاز برای تشکیل شرکت سهامی خاص
برای ثبت شرکت سهامی خاص در ایران، حداقل حضور سه نفر به عنوان سهامدار الزامی است. این تعداد کم، شرکت سهامی خاص را به گزینهای مناسب برای کسبوکارهای کوچک و متوسط تبدیل میکند. در مقایسه، برای ثبت شرکت سهامی عام که معمولا شرکتهایی با فعالیت گستردهتر و جذب سرمایه عمومی هستند، حداقل پنج سهامدار لازم است. همچنین، شرکتهای با مسئولیت محدود و سایر انواع شرکتها معمولاً با حداقل دو سهامدار قابل تاسیس هستند.
حداقل سرمایه لازم برای ثبت شرکت سهامی خاص
حداقل سرمایهای که برای ثبت شرکت سهامی خاص در نظر گرفته شده است، مبلغ ۱۰۰ هزار تومان میباشد. این مبلغ نسبتاً پایین باعث شده تا راهاندازی این نوع شرکت برای اکثر افراد و گروههای سرمایهگذار امکانپذیر باشد. از سوی دیگر، برای ثبت شرکت سهامی عام، سرمایه اولیه باید حداقل ۵۰۰ هزار تومان باشد که پنج برابر شرکت سهامی خاص است. برای شرکتهای با مسئولیت محدود و دیگر انواع شرکتها، مبلغ ثابتی در قانون تعیین نشده، اما معمولاً دفتر ثبت شرکتها برای ثبت چنین شرکتهایی مبلغ ناچیزی را به عنوان هزینه دریافت میکند.
آورده در ثبت شرکت سهامی خاص
در شرکت سهامی خاص، سرمایه شرکت میتواند به دو صورت آورده نقدی و غیرنقدی تأمین شود. آورده نقدی شامل وجه نقدی است که سهامداران به حساب شرکت واریز میکنند، اما آورده غیرنقدی شامل داراییهایی مانند املاک، تجهیزات، ماشینآلات یا حتی حق اختراع است که به جای پول نقد به شرکت منتقل میشود. قانون تجارت ایران تاکید دارد که ارزش آوردههای غیرنقدی باید توسط کارشناسان رسمی و معتمد تعیین شود تا اطمینان حاصل شود که این داراییها ارزش واقعی و منصفانهای دارند و موجب تضییع حقوق سایر سهامداران نشود. این کارشناس رسمی مسئول است تا ارزش دقیق و قابل قبول داراییهای غیرنقدی را ارزیابی کند.
از سوی دیگر، در زمان ثبت شرکت سهامی خاص، حداقل ۳۵ درصد از سرمایه تعهد شده توسط سهامداران باید به صورت نقدی به حساب بانکی شرکت واریز شود و مابقی سرمایه میتواند در زمانهای بعدی تامین گردد. این مبلغ باید به طور قانونی در حسابی به نام شرکت مسدود شود تا حقوق سهامداران تضمین شود. برخلاف شرکت سهامی عام که عمدتا سرمایه به صورت نقدی تأمین میشود، در شرکت سهامی خاص ممکن است کل سرمایه شرکت به صورت آورده غیرنقدی باشد، البته به شرط آنکه کارشناسی و ارزشگذاری رسمی آن انجام شده باشد. همچنین آوردههای غیرنقدی نیازی به سپردهگذاری در بانک ندارند و به طور مستقیم به مالکیت شرکت منتقل میشوند.
نحوه انتقال سهام در شرکت سهامی خاص
انتقال سهام در شرکت سهامی خاص به نوع سهام و مفاد اساسنامه شرکت بستگی دارد و معمولاً به دو صورت «سهام با نام» و «سهام بینام» انجام میشود. اگر سهام با نام باشد، انتقال آن باید در دفتر مخصوص ثبت سهام شرکت ثبت شود و انتقالدهنده و انتقالگیرنده هر دو موظف به امضای سند انتقال هستند. علاوه بر این، پرداخت مالیات نقل و انتقال سهام و ارائه مدارک مربوطه به اداره ثبت شرکتها ضروری است. پس از انجام این مراحل، مالکیت سهام به صورت رسمی به فرد جدید منتقل میشود. در مقابل، اگر سهام بینام باشد، فرایند انتقال سادهتر است و نیازی به ثبت رسمی یا پرداخت مالیات در اداره ثبت شرکتها نیست. تنها کافی است که طرفین معامله، انتقال را به صورت کتبی تایید کنند و این سند را امضا کنند. همچنین، برای افزایش اعتبار حقوقی، این قرارداد میتواند در دفتر اسناد رسمی نیز ثبت شود. در مقایسه با شرکتهای با مسئولیت محدود، که انتقال سهمالشرکه اغلب مستلزم موافقت اکثریت (معمولاً ۳/۴ اعضا) است، شرکت سهامی خاص معمولا آزادی عمل بیشتری در انتقال سهام دارد مگر آنکه در اساسنامه محدودیت خاصی درج شده باشد.
مسئولیت پرداخت بدهیها در شرکت سهامی خاص
شرکت سهامی خاص به عنوان یک شخصیت حقوقی مستقل، مسئول تمامی تعهدات و بدهیهای مالی خود است. بدهیهایی که به نام شرکت ثبت میشود، به طور قانونی متعلق به خود شرکت است و نه سهامداران، مدیران یا اعضای هیئتمدیره به صورت فردی. شرکت به واسطه شخصیت حقوقی مستقلی که دارد، مسئولیت مالی آن محدود به داراییها و سرمایه شرکت است.
مسئولیت سهامداران
سهامداران شرکت سهامی خاص تنها تا میزان مبلغ اسمی سهام خود مسئول پرداخت بدهیهای شرکت هستند. برای مثال، اگر سرمایه شرکت یک میلیارد ریال باشد و هر سهامدار درصد مشخصی از سهام را داشته باشد، مسئولیت مالی آنها محدود به میزان سهمشان است. بنابراین، دارایی شخصی سهامداران در مقابل بدهیهای شرکت محفوظ میماند و نمیتوان آنها را برای پرداخت بدهیهای شرکت مطالبه کرد، مگر اینکه تخلف یا سو مدیریت از جانب سهامداران اثبات شود.
مسئولیت مدیران و اعضای هیئتمدیره
با وجود شخصیت حقوقی مستقل شرکت، مدیران و اعضای هیئتمدیره مسئول اداره و مدیریت شرکت هستند و وظیفه دارند مطابق قوانین و مقررات رفتار کنند. طبق قوانین مالیاتی و قانون تجارت، مدیران شرکت به ویژه مدیران دورههای اخیر، در قبال بدهیهای مالیاتی شرکت مسئول هستند و باید نسبت به پرداخت آنها اقدام نمایند. همچنین در صورتی که مدیران به دلیل تخلف، سهلانگاری یا سو مدیریت منجر به ایجاد بدهیهای غیرقانونی یا ورشکستگی شرکت شوند، ممکن است به صورت شخصی مسئول شناخته شده و مجبور به جبران مالی شوند.
موارد مسئولیت شخصی
اگر داراییهای شرکت برای پرداخت بدهیها کافی نباشد و شرکت ورشکسته شود، مسئولیت پرداخت بدهیها ابتدا بر عهده خود شرکت است. ولی در صورتی که اثبات شود مدیران یا سهامداران با انجام تخلفات قانونی، نقض اساسنامه یا سهلانگاری باعث زیان شرکت شدهاند، ممکن است به صورت شخصی مسئول پرداخت بخشی از بدهیهایی شوند که شرکت قادر به پرداخت آنها نیست. این مسئولیتها شامل تصمیمات خلاف قانون، تضییع حقوق شرکت یا نادیده گرفتن تعهدات قانونی است.
۱۵ نکتهی حقوقی مربوط به شرکتهای سهامی خاص که باید بدانید
۱. جایگاه شرکت سهامی خاص در نظام حقوقی شرکتها
شرکت سهامی خاص یکی از انواع شرکتهای سرمایهای است که در کنار شرکت سهامی عام و شرکت با مسئولیت محدود قرار دارد. در این نوع شرکتها، سرمایه، نقش کلیدی دارد و اساس اداره شرکت بر مبنای سرمایه سهامداران شکل میگیرد. برخلاف شرکتهای تضامنی یا شرکتهای اشخاص، در شرکتهای سهامی خاص، سهامداران مسئولیت خود را محدود به مبلغ سرمایهای میدانند که تعهد کردهاند، بنابراین ریسک آنها تا حد سرمایه محدود است.
۲. نامگذاری شرکت سهامی خاص
طبق قوانین ثبت شرکتها در ایران، نام شرکت سهامی خاص باید شامل عبارت «شرکت سهامی خاص» باشد و این عبارت باید در ابتدای نام شرکت قرار گیرد. پس از آن، باید یک نام مستقل و غیر تکراری که معمولا مرتبط با موضوع فعالیت یا موسسان است، آورده شود. به عنوان مثال: «شرکت سهامی خاص آرشیانا» یا «شرکت سهامی خاص نوآوران سازه». عدم رعایت این قاعده منجر به رد درخواست ثبت شرکت میشود. همچنین، استفاده از نامهای عمومی یا نامهای افراد بدون اجازه قانونی ممنوع است.
۳. تامین سرمایه در شرکت سهامی خاص
مهمترین ویژگی شرکت سهامی خاص این است که سرمایه آن باید کاملاً توسط موسسان و سهامداران تامین شود و سهام آن به صورت عمومی عرضه نمیشود. برخلاف شرکت سهامی عام که امکان عرضه عمومی سهام در بازار بورس یا فرابورس وجود دارد، شرکت سهامی خاص سهامش بین تعداد محدود سهامداران تقسیم میشود و این سهام قابلیت عرضه عمومی ندارد.
در واقع، اگر شرکت سهامی خاص قصد داشته باشد سهام خود را در بورس عرضه کند، ملزم به تبدیل شرکت به سهامی عام است و باید مراحل قانونی مربوط به آن را طی کند، از جمله تهیه و انتشار اطلاعیه پذیرهنویسی و اخذ مجوز از سازمان بورس.
۴. تغییر تابعیت شرکت
تابعیت شرکت به کشور محل ثبت آن گفته میشود و شرکت سهامی خاص تابع قوانین کشور ثبت شده است. در ایران، شرکتهای سهامی خاص تابعیت ایرانی دارند و تمامی مراحل ثبت، اداره، تغییرات و انحلال آن بر اساس قوانین تجاری ایران صورت میگیرد. تغییر تابعیت شرکت به عنوان یک شخصیت حقوقی، امکانپذیر نیست مگر اینکه شرکت به صورت کامل منحل شده و در کشور دیگری ثبت مجدد شود.
۵. مبلغ اسمی سهم
بر خلاف شرکتهای سهامی عام که مبلغ اسمی سهم معمولاً ثابت و محدود به اعداد مشخصی است (مثل ۱۰۰۰ ریال)، در شرکت سهامی خاص محدودیتی برای تعیین مبلغ اسمی سهم وجود ندارد و این مبلغ میتواند بسیار بالا باشد (مثلاً چندین میلیون یا صد میلیون تومان). این موضوع به شرکت سهامی خاص امکان میدهد که از طریق افزایش مبلغ اسمی هر سهم، سرمایه خود را افزایش دهد بدون اینکه تعداد سهام را تغییر دهد.
۶. عرضه عمومی سهام و پذیرهنویسی
شرکت سهامی خاص برخلاف شرکت سهامی عام، امکان عرضه عمومی سهام ندارد و به همین دلیل نیازی به انتشار اطلاعیه پذیرهنویسی یا اخذ مجوزهای مربوط به بورس ندارد. این مسئله باعث سادهتر بودن فرآیند ثبت و اداره شرکت میشود اما در عوض، قابلیت جذب سرمایه عمومی از طریق بازار سرمایه را از دست میدهد.
۷. سود خالص و پاداش هیئت مدیره
بر اساس قانون تجارت ایران، در شرکتهای سهامی خاص، بخشی از سود خالص سالانه که برای پاداش یا حقالزحمه اعضای هیئت مدیره در نظر گرفته میشود، نباید از ۶ درصد سود قابل پرداخت به سهامداران در همان سال بیشتر باشد. این محدودیت به منظور جلوگیری از پرداختهای غیرمعقول و حمایت از حقوق سهامداران وضع شده است.
۸. صدور اوراق قرضه
شرکتهای سهامی خاص اجازه صدور اوراق قرضه را ندارند؛ چرا که این اوراق برای تامین مالی از طریق بازار سرمایه و عرضه عمومی طراحی شدهاند و چنین امکاناتی فقط برای شرکتهای سهامی عام فراهم است. در نتیجه شرکتهای سهامی خاص برای تامین مالی باید از روشهای دیگری مانند افزایش سرمایه یا گرفتن وام بانکی استفاده کنند.
۹. شروع رسمی تشکیل شرکت
طبق ماده ۲۰ قانون تجارت ایران، شرکت سهامی خاص زمانی به صورت رسمی تشکیل شده محسوب میشود که صورتجلسه مجمع موسسان (ماده ۲۰) به امضا رسیده باشد و مدارک مربوطه ثبت و تایید شده باشند. در این زمان شرکت دارای شخصیت حقوقی مستقل شده و میتواند فعالیت خود را آغاز کند.
۱۰. تصویب اساسنامه
اساسنامه شرکت سهامی خاص در مجمع موسسان به تصویب میرسد و برای تصویب آن، موافقت تمام موسسان لازم است. این اساسنامه مجموعه قوانین داخلی شرکت است که شامل موضوعاتی مانند سرمایه شرکت، نحوه انتقال سهام، وظایف مدیران و بازرسان و سایر موارد است. بعد از تشکیل شرکت، تغییر اساسنامه فقط با رای اکثریت اعضای مجمع عمومی امکانپذیر است.
۱۱. انتخاب مدیران و بازرسان
در شرکت سهامی خاص، اولین مدیران و بازرسان باید با توافق و موافقت کلیه موسسان انتخاب شوند. مدیران معمولاً حداقل ۳ نفر هستند و بازرسان حداقل ۲ نفر که وظیفه نظارت بر عملکرد هیئت مدیره و رعایت قوانین را بر عهده دارند. انتخاب مدیران و بازرسان بعدی توسط مجمع عمومی عادی با رای اکثریت انجام میشود.
۱۲. نقش و ضرورت وجود حسابرس
طبق قانون تجارت، شرکتهای سهامی خاص و سهامی عام باید حداقل دو حسابرس داشته باشند. حسابرسها وظیفه بررسی اسناد مالی، صحت دفاتر و گزارش عملکرد مالی شرکت را بر عهده دارند و گزارشهای خود را به مجمع عمومی ارائه میکنند. در شرکتهای با مسئولیت محدود وجود حسابرس الزامی نیست ولی در سهامی خاص این موضوع برای شفافیت مالی و اعتماد سهامداران ضروری است.
۱۳. ساختار مدیریت در شرکت سهامی خاص
شرکتهای سهامی خاص دارای دو نهاد اصلی مدیریتی هستند.
- هیئت مدیره: حداقل سه عضو دارد که از میان سهامداران یا خارج از آن انتخاب میشوند. اعضا برای مدت مشخصی (معمولاً کمتر از دو سال) انتخاب میشوند و امکان انتخاب مجدد نامحدود دارند. هیئت مدیره وظیفه اداره امور شرکت را بر اساس اساسنامه و قوانین تجارت بر عهده دارد.
- مجمع عمومی: بالاترین مرجع تصمیمگیری شرکت است که اعضای آن سهامداران شرکت هستند. مجمع عمومی در تصمیمات کلان مانند تصویب صورتهای مالی، انتخاب مدیران جدید و تغییر اساسنامه نقش دارد.
۱۴. مدیرعامل
هیئت مدیره باید یکی از اعضا یا سهامداران شرکت را به عنوان مدیرعامل انتخاب کند. مدیرعامل مسئول اجرای تصمیمات هیئت مدیره و مدیریت روزمره شرکت است. مدیرعامل میتواند اسناد و قراردادها را به نمایندگی از شرکت امضا کند و عموماً مسئولیتهای اجرایی شرکت را بر عهده دارد.
- الزامی نیست که مدیرعامل عضو هیئت مدیره باشد، اما باید یکی از سهامداران شرکت باشد.
- مدت تصدی مدیرعامل توسط هیئت مدیره تعیین میشود و هیئت مدیره در هر زمان میتواند مدیرعامل را برکنار کند.
- حقوق و مزایای مدیرعامل نیز توسط هیئت مدیره تعیین میشود.
۱۵. سهام وثیقه مدیران
برخی اساسنامهها پیشبینی میکنند که مدیران برای تضمین انجام وظایف خود، موظف به داشتن تعداد مشخصی سهم شرکت باشند که این سهام قابل معامله نبوده و به عنوان ضمانت تلقی میشود. این مسئله باعث میشود مدیران با انگیزه بیشتری برای حفظ منافع شرکت و سهامداران تلاش کنند.
آیا سهام شرکتهای سهامی خاص قابل خرید و فروش است؟
در ایران، سهام شرکتهای سهامی خاص معمولاً بین سهامداران فعلی قابل معامله است و عرضه عمومی و آزاد آنها امکانپذیر نیست. در برخی کشورها، خرید سهام شرکتهای سهامی خاص ممکن است، اما تحت شرایط سختگیرانهای انجام میشود.
- داشتن گردش مالی قابل توجه
- دارا بودن سرمایه خالص بالا، معمولاً بیش از یک میلیون دلار
- یا درآمد سالیانه بالا (مثلاً حداقل ۲۰۰ هزار دلار در هر یک از دو سال مالی اخیر)
- این شرایط برای اطمینان از توانایی مالی و کاهش ریسک سرمایهگذاری وضع میشوند.
ریسکهای مالکیت سهام در شرکتهای سهامی خاص
کمبود نقدینگی
از آنجایی که سهام شرکتهای سهامی خاص در بازار بورس عرضه نمیشود، فروش سهام معمولاً زمانبر و دشوار است. عدم وجود بازار فعال باعث میشود که نقدینگی پایین باشد و فروش سهام به آسانی امکانپذیر نباشد.
ارزشگذاری دشوار
شرکتهای خصوصی اطلاعات مالی شفاف و عمومی مانند شرکتهای سهامی عام ندارند، بنابراین ارزشگذاری سهام آنها مشکل است و ممکن است باعث اختلافنظر بین خریداران و فروشندگان شود.
مسائل حکمرانی شرکتی
شرکتهای سهامی خاص ممکن است ساختارهای حاکمیتی شفاف و مشارکتی که در شرکتهای سهامی عام وجود دارد را نداشته باشند. این موضوع ریسک تصمیمگیریهای یکجانبه یا مدیریتی را افزایش میدهد.
مسئولیت شخصی
در بسیاری موارد، صاحبان شرکتهای خصوصی برای تامین مالی شرکت، داراییهای شخصی خود را به عنوان وثیقه به بانکها یا موسسات مالی ارائه میدهند، که این ریسک شخصی را بالا میبرد.
مزایای شرکت سهامی خاص
- عدم الزام به انتشار گزارشهای مالی عمومی: شرکتهای سهامی خاص نیازی به انتشار دورهای و عمومی گزارشهای مالی ندارند، که باعث کاهش فشار و پیچیدگیهای مدیریتی میشود و اطلاعات مالی شرکت بیشتر محرمانه باقی میماند.
- کاهش فشار کوتاهمدت: برخلاف شرکتهای سهامی عام که سهامداران و تحلیلگران مالی بر گزارشهای کوتاهمدت و فصلی تمرکز دارند، شرکتهای سهامی خاص میتوانند بدون فشار زیاد به تصمیمگیریهای بلندمدت و توسعه پایدار بپردازند.
- انعطاف بیشتر در تصمیمگیریها: سهامداران شرکت سهامی خاص کنترل بیشتری بر شرکت دارند و میتوانند به راحتی تصمیمات سرمایهگذاری بلندمدت یا پروژههای توسعهای را اتخاذ کنند، حتی اگر در کوتاهمدت بازدهی کمتری داشته باشند.
- حفظ حاکمیت و کنترل بیشتر: در شرکتهای سهامی خاص، سهامداران اصلی معمولاً کنترل کامل بر مدیریت و سیاستهای شرکت دارند و نگرانی کمتری از دخالتهای بیرونی یا تغییرات ناگهانی ترکیب سهامداران وجود دارد.
- سهولت در تاسیس و مدیریت:ساختار سادهتر و قوانین کمتر پیچیده نسبت به شرکتهای سهامی عام باعث شده است که تأسیس و اداره شرکت سهامی خاص آسانتر و با هزینههای کمتر باشد.
معایب شرکت سهامی خاص
- محدودیت در جذب سرمایه: شرکتهای سهامی خاص نمیتوانند سرمایه خود را از طریق عرضه عمومی سهام یا انتشار اوراق قرضه افزایش دهند که ممکن است محدودیتهایی در رشد سریع شرکت ایجاد کند.
- نقل و انتقال محدود سهام: انتقال سهام در شرکتهای سهامی خاص به صورت محدود و معمولاً با رضایت سایر سهامداران انجام میشود که میتواند باعث کاهش نقدشوندگی سهام و مشکلات احتمالی در جذب سرمایهگذاران جدید شود.
- محدودیت تعداد سهامداران: برای تاسیس شرکت سهامی خاص حداقل سه سهامدار لازم است، اما در عین حال تعداد سهامداران معمولاً محدود و کوچک باقی میماند که ممکن است از تنوع سرمایهگذاران بکاهد.
- کمبود شفافیت عمومی: عدم الزام به انتشار گزارشهای مالی عمومی ممکن است باعث کاهش اعتماد عمومی و سختی در جذب برخی سرمایهگذاران یا شرکای تجاری شود که نیازمند اطلاعات شفاف مالی هستند.
