پروانه اشتغال به کار مهندسی به عنوان یک اعتبار بزرگ در بازار کار شناخته می‌شود. پس از دریافت پروانه حقیقی مهندسین می‌توانند دفتر مهندسی خود را راه‌اندازی کرده و به ارائه خدمات مختلف در حوزه‌های طراحی، نظارت و اجرا بپردازند. همچنین، بسیاری از شرکت‌های حقوقی به صورت سالانه این پروانه‌ها را خریداری کرده و در ازای آن مبلغی را به مهندسین پرداخت می‌کنند.
پروانه‌ی حقیقی
پروانه نظام مهندسی به دو شیوه حقوقی و حقیقی قابل استفاده است. در شیوه حقیقی، همانطور که از نام آن برمی‌آید، دارنده پروانه، به صورت شخصی از آن استفاده می‌نماید. مهندسان پس از قبولی در یکی از رشته‌های هفتگانه آزمون نظام مهندسی پروانه شخصی یا همان پروانه حقیقی را در سطح صلاحیت‌های پایه ۳ دریافت می‌کنند و بعد از آن براساس قوانین موجود به ترتیب اقدام به ارتقا پایه صلاحیت خود به پایه های ۲، ۱ و ارشد می‌نمایند.
- عمران – اجرا – نظارت – محاسبات
- عمران – بهسازی
- عمران – گودبرداری
- معماری – اجرا – نظارت – طراحی
- تاسیسات برقی – اجرا – نظارت – طراحی
- تاسیسات مکانیکی – اجرا – نظارت – طراحی
- نقشه‌برداری
- ترافیک
- شهرسازی
پروانه حقیقی برای صلاحیت‌های نظارت، اجرا و طراحی صادر می‌شود، به داوطلبانی که در هر سه صلاحیت آزمون قبول می‌شوند، تعلق می‌گیرد. در این صورت، هر سه صلاحیت در پروانه مهندسی آنها درج خواهد شد. با این حال، باید توجه داشت که افراد نمی‌توانند از هر سه صلاحیت به صورت همزمان استفاده کنند. برای مثال، شخصی که پروانه اجرا دارد و به عنوان مجری فعالیت می‌کند، شغل او به عنوان شغل تمام وقت در نظر گرفته می‌شود و بنابراین حق استفاده از دو صلاحیت دیگر، یعنی طراحی و نظارت، را ندارد. لازم به ذکر است که صلاحیت‌های طراحی و نظارت به طور همزمان قابل استفاده هستند. این موضوع همچنین در مورد مهندسینی که به عنوان سرپرست کارگاه (کمک مجری) فعالیت کرده اند، نیز صدق می کند.
کاربرد‌های پروانه‌ی حقیقی
یکی از موارد کاری برای مهندسانی که در دو رشته‌ی عمران و معماری پروانه نظارت حقیقی دارند، این است که می‌توانند برای کار در روستاها به عنوان مهندس ناظر زیر نظر بنیاد مسکن اقدام کنند. همچنین، آنها با واگذاری پروانه نظارت خود به شرکت‌های طراحان و ناظران یا شرکت‌های آزمایشگاهی (خاک، بتن، جوش) می‌توانند عضوی از آنها باشند که درصدی از درآمد حاصل از پروژه‌های این شرکت‌ها می‌بایست به مهندس تعلق یابد؛ اما عرف بازار کار این است که مبلغ ثابتی را سالانه به دارنده پروانه مهندسی عضو پرداخت نمایند. این نوع همکاری با شرکت‌ها بسته به نوع شرکت و نیاز آنها در هر سه صلاحیت اجرا، نظارت و طراحی امکان‌پذیر است.
در برخی مواقع دیده می شود که مهندسین اقدام به واگذاری پروانه اجرا خود به شرکت های مجری می نمایند اما از آنجایی که مسئولیت تمامی فعالیت‌ها در پروژه‌های این شرکت‌ها (مجری) بر عهده شخص دارنده پروانه است، این نوع بهره‌برداری از پروانه پیشنهاد نمی‌شود.اگر فرد دارای هر دو صلاحیت نظارت و طراحی در پروانه خود باشد، می‌تواند با شرکت طراحان و ناظران به صورت مذکور همکاری کند که نسبت به قبلی درآمد بهتری دارد.در صورت کار با پروانه‌ی حقیقی با شرکت‌ها باید به این نکته توجه کنید که در شرکت‌ها مسئولیت اصلی با مدیر عامل است و ایشان پاسخگوی پیشامدها خواهند بود.
کمترین مسئولیت کار با پروانه‌ی حقیقی
در صورت واگذاری پروانه به عنوان امتیازآور به شرکت آزمایشگاهی خاک، بتن و جوش کمترین مسئولیت را دار خواهند بود. پرونده‌های نظارت در سیستم به صورت یکپارچه در سامانه‌های ارجاع کار نظارت در هر استان کشور قرار می‌گیرند. در برخی استان ها پروژه‌های زیر ۳۰۰ متر مربع موجود در این سامانه را می‌توان مستقیما از کارفرما جهت نظارت اخذ کرد.
پروانه‌ی حقیقی در مقایسه با پروانه‌ی حقوقی
پروانه حقیقی
این نوع پروانه به مهندس اجازه می‌دهد تا به صورت مستقل در پروژه‌های مختلف به عنوان طراح، ناظر یا مجری فعالیت کند. در این نوع پروانه، مهندس به طور مستقیم مسئولیت کار خود را بر عهده دارد و نمی‌تواند پروانه خود را به شرکت‌ها واگذار کند. مهندسان پس از قبولی در یکی از رشته‌های هفتگانه آزمون نظام مهندسی، پروانه حقیقی خود را دریافت کرده و می‌توانند در رشته‌های مختلفی همچون عمران، معماری، تاسیسات برقی، مکانیکی و غیره فعالیت کنند.
پروانه حقوقی
در این نوع پروانه، مهندس می‌تواند پروانه خود را به یک شرکت یا سازمان حقوقی واگذار کند. در این حالت، مهندس به عنوان یک “امتیازآور” یا “عضو هیئت مدیره” در شرکت‌ها یا سازمان‌های مختلف فعالیت می‌کند. این نوع پروانه بیشتر برای کسانی مناسب است که تمایل دارند در یک شرکت حقوقی فعالیت کنند و از ظرفیت‌های پروانه خود برای انجام پروژه‌های مختلف بهره ببرند. در این صورت، شرکت‌ها می‌توانند از ظرفیت مهندسی موجود برای انجام پروژه‌های مختلف استفاده کنند.
درآمد کار با پروانه حقیقی نظام مهندسی
صلاحیت طراحی در جامعه به مهر طراحی معروف است. هر ساله قیمت طراحی و مهر و امضای آن با توجه به پایه مهندسین برای هر استان به طور جداگانه تعیین و ابلاغ می‌شود. مطابق مبحث دو مقررات ملی کارفرمایان(مالکین) می توانند مهندسین طراح پروژه های خود را انتخاب نمایند. در این راستا طراحان و شرکت‌ها می‌توانند در بازار آزاد پروژه‌های طراحی را از کارفرمایان اخذ نموده و اقدام به عقد قرارداد نمایند.
دستمزد طراحان براساس متراژ پروژه محاسبه شده و بسته به استان توسط کارفرما به طراح به طور مستقیم و یا از طریق سازمان نظام مهندسی پرداخت می گردد. دستمزد مهندسان دارنده پروانه صلاحیت طراحی که شرکت‌های طراحان و ناظران از مهر آنها استفاده می‌کنند، بعد از اخذ از کارفرما به صورت درصدی پرداخت می‌شود. این در صورتی می باشد که مهندسین اقدام به واگذاری پروانه خود در قبال مبلغ ثابت سالانه نکرده باشند.
کار با پروانه‌ی اجرای نظام مهندسی چگونه است؟
ارجاع کار برای دارنده پروانه‌ی اجرا به صورت سیستمی صورت نمی‌پذیرد. کار کردن شخص دارنده پروانه‌ی اجرا به صورت کار تمام وقت در نظر گرفته می‌شود به همین علت همنطور که گفته شد اگر فردی در هر سه صلاحیت اجرا، نظارت و طراحی قبول شود نمی‌تواند کار اجرا را همزمان با نظارت و طراحی انجام دهد. این پروانه مانند تمامی پروانه‌های صلاحیت‌های دیگر دارای ظرفیت اشتغال در متراژ و تعداد سقف سازه‌ای است.وظیفه اصلی مجری در ساختمان انجام کامل و درست عملیات ساختمانی براساس قوانین و مقررات ملی ساختمان و نقشه های و پروانه ساختمانی (مجوز های صادره مراجع صدور پروانه ساخت) است.
مجری حقیقی فردی است که بعد از قبولی در آزمون، صلاحیت اجرا را دارد. این نکته را خاطر نشان می‌شویم در صورتی که فرد هر ۳ صلاحیت را داشته باشد اگر پس از مدتی بخواهد پروانه‌ی اجرای خود را استفاده کند باید در صلاحیت نظارت پرونده‌ها پایان کار داشته باشد و یا اقدام به تعویض ناظر پرونده های موجود نماید. مجری وظیفه‌ی مهمی را در ساختمان ایفا می کند به همین دلیل در اختیار قرار دادن مهر اجرا به شرکت‌ها بدون حضور شخص دارنده پروانه، می‌تواند دردسرساز باشد.
پروانه حقیقی نظارت نظام مهندسی عمران و معماری
نظارت پروژه های ساختمانی براساس ارجاع کار برای دارنده پروانه‌ی نظارت از سوی سامانه های موجود در سازمان نظام مهندسی هر استان معمولا صورت می پذرید. سازمان ها براساس محل زندگی (فعالیت) ناظر، پایه آن و ظرفیت و تعداد کار هر کدام به صورت رندم با در نظر گرفتن تعداد کار ارجاع شده برای هر مهندس اقدام به واگذاری هر پرونده برای مهندسین می نماید.
متاسفانه در سال های اخیر به علت کاهش تعداد پروانه های ساختمانی و افزایش تعداد مهندسین دارای صلاحیت پروانه نظارت تعداد کار ارجاع شده به مهندسین بسیار کاهش یافته است به گونه ای که در برخی استان ها هر دو تا چهار سال تنها یک پروژه برای مهندسین ارجاع می شود که عملا تاثیر چندانی بر درآمد مهندسی ندارد.موارد گفته شده در مورد کار با پروانه‌ی نظام مهندسی به صورت حقیقی است، در صورتی که بخواهیم پروانه های مهندسی خود را به صورت حقوقی به کار بگیریم شرایط فوق فرق خواهد کرد.
