ملات آهک
در بخش‌های قبلی در مورد اهمیت ملات در ساختمان و انواع آن از قبیل سیمانی و ملات‌های گچی به طور کامل بررسی کردیم. آهک، ملات هوائی است که برای سخت شدن نیاز به هوا خواهد داشت. هیدرات کلسیم در مجاورت هوا مقدار co2 را از هوا می‌گیرد. برای سخت شدن و رسیدن به مقاومت نهایی آهک بایستی در محیط نمناک باشد. زیرا اگر شفته آهک در مجاورت آب قرار نگیرد و آب باعث ایجاد فعل و انفعالات در آن نشود و این فعل و انفعالات شیمیایی ادامه نیابد ملات و یا شفته آهکی سخت نمی‌شود و به اصطلاح می‌سوزد.
ملات‌های آبی برای رسیدن به مقاومت نهایی و سخت شدن خود به هوا احتیاج ندارند. این ملات‌ها دارای خصوصیاتی از قبیل زودگیر بودن و زمان سخت شدن (۲ساعت) دارند. اگر آب در ملات آبی به طور کامل نفوذ نکند باعث متلاشی شدن ذرات آن و پراکنده شدن در آب خواهد شد. ملات‌های آبی در صورتی که در داخل دریا و مکان‌هایی که در معرض سولفات‌ها و نمک قرار می‌گیرند. ملات باید به صورتی باشد که در برابر این مواد آسیب نبیند. ملات‌های که در زیر آب سخت می‌شوند برای کار‌هایی از قبیل ساختن اسکله‌ها و لنگرگاه‌ها استفاده می‌شوند.
آهک آبی
سنگ آهک در کارخانه همراه با خاک رس و سیلیس تا رسیدن به مرز عرق کردن در داخل کوره حرارت می‌دهند. سپس آن را آسیاب کرده و استفاده می‌کنند و آهک آبی بدست می‌آید. خاک رس موجود در داخل آهک اگر زیاد باشد، ملات آهکی بدست آمده مرغوب‌تر خواهد بود و هم‌چنین باعث زود سخت شدن (زودگیر) ملات خواهد شد.
شفته آهک
برای ساخت شفته آهک، در یک مترمکعب مخلوط شن و ماسه و خاک حدودا ۲۰۰ یا ۲۵۰ کیلوگرم آهک شفته به آن اضافه می‌کنند، در نتیجه از مخلوط خاک و شن با دوغاب آهک ملات شفته آهکی درست می شود. خاکی که در شفته آهکی مورد استفاده قرار می‌گیرد باید دارای ۳۰ درصد دانه‌های سنگی باشد. شفته آهکی برای ساخت بهتر است از دوغاب آهک و خاک استفاده شود. در صورت استفاده از آهک خشک باعث ترکیب ناقص با خاک رس می‌شود. ملات بدست آمده پس از سپری شدن زمان ۲۴ الی ۴۸ ساعت شروع به گرفتن خود می‌کند و پس از زمان حدودا یک ماه مقاومت آن به حد نهایی خود می‌رسد. در نتیجه بعد از حدودا ۵ روز از زمان ریختن آن قابلیت بارگذاری را بدست می‌آورد.
ملات شفته آهک قبلا در ساختمان‌سازی برای پی‌سازی استفاده می‌شد ولی به دلیل اینکه آهک با فلزات واکنش نشان می‌دهد و باعث خوردگی می‌شود به مرور زمان منسوخ شد. شفته آهک برای سخت شدن نیاز به هوا ندارد و به عنوان ملات آبی شناخته می‌شود. با رواج سیمان و بیشتر شدن استفاده از آن، آهک مورد استفاده در ساختمان جای خود را به سیمان داد. بهترین خاک برای ساخت ملات شفته آهکی، خاک مورد استفاده باید دارای دانه‌بندی مختلفی از قبیل خاکی که دارای دانه‌های ریز و درشت باشد، در داخل آن ترکیبی از خاک نرم و شن یافت شود. خاک نرم موجود در داخل شفته آهکی بهتر است که خاک رس باشد، مقدار آهک مورد استفاده دراین ملات بسیار وابسته به اندازه‌ی دانه‌های خاک خواهد بود به صورتی که هرچقدر دانه‌های خاک ریزتر و کوچک‌تر آهک بیشتری نیاز داریم.
مزایای ملات شفته آهکی
- برای استفاده در بستر راه و راهسازی مناسب است.
- مقاومت و سختی قابل قبولی دارد در حدی که بعد از چندین سال برای برداشتن باید از چکش و قلم استفاده شود.
- قیمت مناسبی به نسبت ملات سیمانی دارد.
- امکان اصلاح دانه‌بندی آن با افزودن دوباره دانه مورد نیاز به آن
- وجود دارد.
- نسبت به بتن دیرگیر‌تر است و می‌توانیم مانور بیشتری بدهیم.
- آب در آن نفوذ کمی دارد به همین دلیل کمتر در خطر یخبندان و متلاشی شدن است.
آب آهک چیست؟
شیر آهک یا همان آب آهک که از مخلوط رقیق آب و آهک هیداته بدست می‌آید. آب آهک یک آب شفاف و بی‌رنگ است که از مخلوط آب و هیدروکسیدکلسیم ( اهک هیدراته) بدست می‌آید که از ته نشین شدن محلولی صاف بدست می‌آید. شیر آهک بیشتر از دوغاب آهک، آب دارد و رقیق‌تر است.
دوغاب آهک چیست؟
دوغاب آهک به نسبت شفته آهکی و ملات آهک دارای آب بیشتری است و رقیق‌تر است، میزان آب موجود در آن حدودا ۵۵ الی ۷۷ درصد است. برای ساخت آن در کارگاه عموما از یک قسمت آب و دو قسمت خمیر آهک استفاده می‌کنند.
ملات ماسه آهک
برای تهیه ملات ماسه آهکی از ترکیب حدودا ۲۵۰ تا ۳۰۰ کیلوگرم آهک که می‌تواند از نوع پودر سنگ آهک و شفته آهک و آهک هیدراته با مخلوط ماسه به اندازه یک مترمکعب استفاده کرد. برای تهیه باید از اندازه مناسب از آهک استفاده کرد در صوت عدم رعایت مقدار مناسب آهک در مقدار زیاد باعث پوک شدن و موجب شکنندگی آن پس از خشک شدن می‌شود. ماسه آهک پس از حدودا یک روز به خودگیری اولیه خود می‌رسد و مانند شفته آهکی پس از یک ماه به مقاومت نهایی خود می‌رسد. مقدار تحمل فشاری ملات ماسه آهکی برابر ۶۰ کیلوگرم در مترمکعب است. از ماسه آهک در دیوار چینی، کانال سازی، سنگ فرش، پی ریزی و در گذشته در ساخت انبار هم استفاده می‌شد.
ملات ماسه سیمان و آهک
ماسه سیمان و آهک به ملات باتارد یا حرامزاده مشهور است، را می‌توان با ترکیب سه ماده اصلی آهک، ماسه و سیمان بدست آورد. نسبت ترکیب این مواد به صورت یک واحد سیمان، یک واحد آهک و شش واحد ماسه همراه با مقدار مناسب آب است. مواد پرکننده مثل ماسه مصرفی در ملات باتارد نباید از مواد چسبنده‌ی آن مثل سیمان نباید کمتر از سه برابر باشد در این صورت موجب ترک خوردن آن می‌شود و هم‌چنین مصرف بیش از حد آهک مقاوم فشاری آن را کاهش می‌دهد و ملات بدست آمده پوک خواهد شد.
مزایای افزودن آهک به ملات سیمانی
- ملات با رنگ روشن‌تر به دلیل استفاده از آهک
- افزایش چسبندگی ملات به مصالح
- ثابت ماندن حجم ملات و عدم تقلیل آن پس از خشک شدن
- آهک تاثیر نامطلوب موجود در خاک را می‌کاهد
- افزایش قابلیت نگهداری آب در آن
- در صورت استفاده در نما شوره‌ی کمتر به نسبت ملات ماسه سیمان معمولی
- کاهش مقدار ترک خوردگی ملات پس از خشک شدن
- افزایش کارایی ملات در براب نفوذ آب و رطوبت در بنا
- کاهش هزینه و کاهش مصرف سیمان در ملات
ساروج چیست؟
ساروج ملاتی با قدمت زیاد است که برای ساخت آن از آهک خاک رس و خاکستر استفاده می‌کنند. قبل از تولید و رواج سیمان ملات ساروج عموما در ایران استفاده می‌شده است اگر به بناهای قدیمی توجه کنید ملات ساروج را در ان‌ها مشاهده می‌کنید. طرز تهیه ساروج مقداری متفاوت است به نسبت مکان استفاده ولی سه ماده اصلی آهک، خاک و خاکستر است. سنگ آهک و خاک رس را باهم می‌کوبند و سپس به آن خاکستر اضافه می‌کنند. در دیگر موارد در ساخت ساروج به جای خاکستر از کاه و یا الیاف گیاهی مثل لویی نیز استفاده می‌کنند. در مناطقی که امکان رشد گیاه در داخل دیوار وجود دارد برای جلوگیری از ان مقداری نمک به آن اضافه می‌کنند.
نکاتی که در مورد استفاده از ملات آهکی باید به آن توجه کنیم.
- همانطو که می‌دانیم آهک در مقابل و همجواری فلزات واکنش از خود نشان می‌دهد به همین دلیل در مسیر عبور کانال لوله‌های تاسیساتی و جایی که با فلزات در تماس مستقیم باشد نباید استفاده کنیم، در صورت لزوم باید باید مابین فضای لوله و ملات آهکی به طریقی فاصله ای ایجاد کنیم.
- اگر سطحی توسط آهک اندود شود نباید قبل از خشک شدن کامل از رنگ بر روی آن استفاده شود زیرا آهک در برابر رنگ مخصوصا رنگ روغنی واکنش شیمیایی ایجاد می‌کند و موجب تجزیه رنگ می‌شود.
- مصرف آهک در جاهایی که رطوبت زیادی دارد مثل سواحل دریا به دلیل اینکه ملات به درست سفت نمی‌شود و امکان فاسد شدن را بعد مدتی دارد توصیه نمی‌شود.
- برای بهبود خواص ملات سیمان می‌توان به آن آهک اضافه کرد زیرا ملات‌های آهکی پس از خشک شدن انقباض کمتری دارند، ولی باید به این نکته توجه کرد که آهک را نباید با سیمان‌هایی که دارای اکسید آلمینیوم دارند نباید مخلوط کرد.
- ملات‌های نیمه آبی اگر در شرایط آب و هوایی سرد استفاده شود باید توجه شود که سرمای آب باعث دیرگیر شدن ملات می‌شود.
- آهک در جاهایی که در تماس مستقیم با فلزات هستند نباید استفاده شوند و در صورت لزوم باید تمهیداتی برای جلوگیری از تماس مستقیم مورد بررسی قرار گیرد.
- برای زودگیر کردن ملات‌های آهکی در استفاده می‌توان به آن مقداری سیمان برای تسریع روند گیرش آن اضافه کنند.
