محیط زندگی مطلوب در ساختمان‌ها، به‌ویژه در ساختمان‌های مسکونی، از مهم‌ترین نیازهای زندگی مدرن است. بلوک‌های سفالی که در ساخت دیوارها، تیغه‌ها و سقف‌های ساختمان مانند آجر‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند، از مصالح پرکاربرد در صنعت ساختمان‌سازی هستند. این بلوک‌ها با توجه به ویژگی‌های خاص خود، امکان ایجاد دمای مناسب، جلوگیری از نفوذ صدا و رطوبت، کاهش وزن کلی سازه و حفظ پایداری محیط داخلی را فراهم می‌کنند.
در مقاله پیش رو به سوالات زیر پاسخ می‌دهیم.
- بلوک سفالی چگونه ساخته می‌شود؟
- تفاوت بلوک درجه یک و درجه دو و نحوه تشخیص آن چگونه است؟
- آجر سفالی و بلوک سفالی چند نوع هستند؟
- مزایا و معایب استفاده از بلوک سفالی در ساختمان چیست؟
- تفاوت بلوک بتنی و بلوک سفالی در چیست؟
بلوک سفالی چگونه ساخته می‌شود؟
بلوک سفالی از ترکیب مواد اولیه ساده‌ای مانند خاک رس، ماسه، لای و آب ساخته می‌شود که ماده اصلی و کلیدی در این ترکیب خاک رس است. فرآیند تولید این نوع بلوک‌ها در چندین مرحله انجام می‌گیرد و کیفیت آن‌ها به دقت و صحت در اجرای مراحل زیر بستگی دارد.
۱- آماده سازی خاک رس
خاک رس که به‌عنوان ماده اصلی ساخت بلوک سفالی استفاده می‌شود، ابتدا باید از هرگونه ناخالصی مانند سنگ، کلوخه و سایر مواد زائد پاک شود. این مرحله با استفاده از دستگاه‌های صنعتی ویژه مانند الک‌های دقیق و سیلوهای ذخیره‌سازی انجام می‌شود. خاک تصفیه‌شده باید نرم، یکنواخت و کاملاً مناسب برای ترکیب با آب باشد.
۲- ترکیب مواد اولیه و ساخت گل
خاک رس به همراه ماسه و لای با مقدار مشخصی آب ترکیب می‌شود تا خمیری به نام گل به‌دست آید. در این فرآیند، از دستگاه‌های میکسر صنعتی استفاده می‌شود که وظیفه مخلوط‌کردن دقیق مواد را بر عهده دارند. کیفیت و یکنواختی گل اهمیت بالایی دارد، زیرا مستقیم بر استحکام نهایی بلوک تأثیر می‌گذارد.
۳- قالب‌گیری و شکل‌دهی
پس از آماده‌سازی گل، مواد در قالب‌های مخصوصی ریخته می‌شوند. این قالب‌ها، بسته به نوع بلوک مورد نظر، شکل و اندازه‌های متفاوتی دارند. بلوک‌های تازه قالب‌گیری‌شده، که به آن‌ها خشت خام نیز گفته می‌شود، باید آماده پخت شوند.
۴- پخت در کوره صنعتی
بلوک‌های خام در کوره‌های صنعتی قرار می‌گیرند و تحت دمایی حدود ۹۰۰درجه سانتی‌گراد پخته می‌شوند. این حرارت باعث سخت‌شدن و استحکام‌بخشیدن به بلوک‌ها می‌شود. پس از پخت، بلوک‌ها خنک شده و به صورت پالت‌بندی‌شده آماده حمل‌ونقل و استفاده در پروژه‌های ساختمانی می‌شوند.
آجر سفالی و بلوک سفالی چند نوع هستند؟
آجرسفالی
آجر‌های سفالی یا رسی براساس استاندارد ملی شماره ۷ برحسب نوع مصرف در ساختمان به سه گروه تقسیم می‌شوند. آجر‌های توکار که خود براساس نوع مصرف به دو نوع باربر و غیر باربر تقسیم می‌شوند و همچنین در دو دسته توپر و مجوف نیز تولید می‌شوند. گروه دوم شامل آجر‌های سفالی نما است. این آجر‌ها در نما به دو صورت متعارف و پلاکی و با توجه به نوع کاربرد به صورت توپر و سوراخدار استفاده می‌شوند، مقاومت فشاری نیز این گروه آجر سفالی را به دو درجه ۱ و ۲ تقسیم می‌کند. گروه سوم آجر سفالی با مقاومت بالا است همانطور که از اسمش پیداست برای ساخت اعضای باربر ساختمان بر حسب نوع مقاومت فشاری قابل استفاده است.
بلوک سفالی
بلوک سفالی به نسبت تعداد سوراخ، ابعاد و همچنین نوع کاربرد آن در ساختمان به چند گروه مختلف تقسیم می‌شود. از لحاظ نوع کاربرد در ساختمان بلوک سفالی به ۴ گروه سقفی، فومدار، دیواری، تیغه ای ساخته می‌شود.
- بلوک سقفی – کار اصلی این نوع بلوک پرکردن فضای بین تیرچه در سقف است؛ در نتیجه همانطور که در بلوک‌های بتنی بررسی کردیم هدف اصلی پرکننده‌ها کاهش وزن ساختمان است به همین دلیل بلوک سفالی سوراخدار سبک در سقف استفاده می‌شود.
- بلوک تیغه‌ای – پرکاربردترین بلوک در ساختمان بلوک سفالی تیغه‌ای است. این بلوک به صورت سوراخدار و در ابعاد مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- بلوک دیواری – در دیوارهای باربر از بلوک‌های سفالی توخالی و یا توپر با مقاومت بالا استفاده می‌شود.
- بلوک فومدار – برای جلوگیری از هدر رفتن انرژی با استفاده از فوم بلوک سفالی را برای حفظ گرما، عایق می‌کنند. این نوع بلوک از هدر رفتن انرژی جلوگیری می‌کند.
۴ نوع از بلوک سفالی سوراخدار
بلوک سفالی سه سوراخه – ۵/۵ *۲۰*۲۰ سانتیمتر
از این تیغه سفالی برای ساخت دیوار داخلی و خارجی استفاده می‌شود.
بلوک سفالی چهار سوراخه – ۷*۲۰*۲۰ سانتیمتر
در جاهایی که دیوار قطر کمی دارد مانند دیوارهای نازک، اطراف آسانسور، اطراف راهپله بیشتر استفاده می‌شود. این بلوک مقرون به صرفه است و با وزن ۸/۱ کیلوگرم تولید می‌شود.
بلوک سفالی شش سوراخه – ۱۰*۲۰*۲۰ سانتیمتر
از این بلوک بیشتر برای جداکننده بین اتاق‌ها استفاده می‌شود. این بلوک جذب رطوبت بالایی دارد و عایق خوبی است. وزن آن حدودا ۲/۱ است و به صورت آفتابی و خشک در کارخانه تولید می‌شود.
بلوک سفالی نه سوراخه – ۱۵ و ۲۰ سانتیمتر
این بلوک سفالی برای دیوارهایی با ضخامت زیاد، مثلا دیوارهای جداره‌ی بیرونی ساختمان مناسب است. برای جلوگیری از تبادل حرارت و همچنین نفوذ صدا از دیواره‌های بیرونی ساختمان به دلیل داشتن سوراخ‌های زیاد انتخاب مناسبی است. وزن این بلوک ۳ کیلوگرم است و ۱۵ سانتیمتری نوع فومدار آن در بازار مصالح ساختمانی موجود است. بلوک سفالی فومدار به نسبت سایر بلوک‌ها عایق‌بندی خوبی را از لحاظ گرما و صدا در ساختمان برای ما فراهم می‌کند.
مزایای استفاده از بلوک سفالی در ساختمان
- عایق مناسب در برابر نوفه‌های مزاحم
- تراکم بالاتر به نسبت بلوک‌های سیمانی و بتنی
- داشتن تخلخل در بلوک، باعث کاهش وزن سازه
- قابلیت نصب آویز و تحمل بار لوستر در سقف
- کیفیت خوب در برابر سایر بلوک‌های هم رده خود
- قیت مناسب و صرفه اقتصادی
- عایق حرارت و مقاوم در برابر آتش سوزی
معایب استفاده از بلوک سفالی در ساختمان
- احتمال بروز ترک بر روی اندود نازک‌کاری روی دیوار مثلا گچ
- نیاز به دقت زیاد در حمل و نقل و باراندازی ( احتمال خرد‌شدگی و شکستگی زیاد)
- نیاز به اندود گچ و یا غیره روی بلوک سفالی برای هم‌سطح کردن دیوار
- سنگینی وزن بلوک سفالی به نسبت بلوک‌های سبک جدید مانند ACC و CLC
- مقاومت فشاری پایین به نسبت سایر بلوک‌های هم رده
تفاوت بلوک سفالی درجه یک و درجه دو در بازار در چیست؟
بلوک درجه یک به رنگ زرد و درجه دو به رنگ قرمز بیشتر متایل است. بلوک‌های درجه دو از لحاظ اندازه نیز دقیق نیستند و بعد از استفاده احتمال اینکه شوره بزنند را دارند. اگر در طی فرآیند ساخت و آماده‌سازی خاک رس در کارخانه آهک در داخل خاک باشد باعث بروز ترک در نازک‌کاری روی بلوک (گچ) خواهد شد. بلوک سفالی نیز مانند آجر امکان داشتن امراضی مانند شوره و ترک را خواهد داشت. درجه‌بندی بلوک‌ها براساس رنگ آن‌ها عموما قابل تشخیص است و برای جلوگیری از مشکلات احتمالی بعد از استفاده بهتر است بلوک درجه یک را ازکارخانه‌های معتبر برای مصارف ساختمانی تهیه کنیم.
باید و نباید‌های استفاده از بلوک‌های سفالی در ساختمان
- براساس مبحث ۵ مقررات ملی ساختمان بلوک‌های سفالی باید شرایطی را برای مجاز به استفاده در ساخت و ساز باید داشته باشند.
- به دلیل محدودیت منابع زمینی نظیر خاک رس، به همین دلیل باید دقت کافی را در به کارگیری بلوک، حمل و استفاده داشته باشیم و مانع از اتلاف و دورریزی آن برای جلوگیری از تخریب منابع طبیعی و مصرف بی رویه ذخایر بشویم.
- بلوک‌های سفالی ساخته شده در کارخانه‌ها باید تاییدیه آزمایش‌های لازم اعم از تعیین طول و عرض ارتفاع، چگالی ظاهری بلوک، چگالی ظاهری بدنه، میزان مواد منبسط شونده، نمک‌های قابل حل در آب، اندازه‌ی سوراخ‌ها و دیوارها را داشته باشند.
- بلوک‌های سفالی سقفی مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۲-۲۹۰۹ باید برای استفاده در سقف تیرچه بلوک دارای رواداری، حداقل بار شکست، حداکثر جذب آب، حداکثر میزان یون‌های محلول را دارا باشند.
- بلوک سفالی باربر و غیر باربر با سوراخ‌های قائم باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره ۷۱۲۱ باید الزامات رواداری، مقاومت فشاری، چگالی، پیکربندی و ضوابط عملکردی مندرج در این استاندارد را داشته باشند.
تفاوت بلوک سفالی و بلوک بتنی در چیست؟
- مقاومت: بلوک بتنی به نسبت بلوک سفالی مقاومت بیشتری را در برابر تحمل بار دارد و می‌توانم از بلوک بتنی در دیوارهای باربر به راحتی استفاده کنیم. در برابر الحاقاتی که بعدا به دیوار نصب می‌شود مثل نصب کابینت بلوک سفالی تحمل کمتری را در برابر وزن زیاد خواهد داشت.
- اندازه: بلوک‌های سیمانی عمدتا بزرگتر از نوع سفالی هم رده خود هستند بنابرین در دیوارهای خیلی کم عرض کاربرد کمتری دارند.
- یخ‌زدگی: بلوک‌های سیمانی مقاومت کمتری از خود در برابر یخ‌زدگی در مقابل بلوک سفالی نشان می دهند.
- شکسستگی: مقاومت بلوک بتنی به نسبت سفالی دربرابر شکستگی و خرد شدگی بیشتر است.
- رنگ: رنگ و رویه بلوک سفالی به مرور زمان پوسته پوسته می‌شود و همچنین بلوک سیمانی به راحتی رنگ می‌پزیرد.
- طول عمر: طول عمر بلوک سفالی بیشتر است.
- هزینه: بلوک سفالی هزینه ساخت کمتری به نسبت بلوک بتنی دارد و در نتیجه ارزان تر است.
- مقاومت فشاری: بلوک بتنی به دلیل داشتن سیمان در مواد اولیه خود مقاومت فشاری بیشتری از بلوک سفالی دارد.
استفاده از بلوک‌های سفالی یا بتنی به نیاز پروژه و شرایط اقلیمی بستگی دارد. بلوک سفالی گزینه‌ای مناسب برای مناطقی است که نیاز به عایق‌کاری حرارتی دارند، در حالی که بلوک بتنی به دلیل استحکام بالا برای سازه‌های باربر ترجیح داده می‌شود.
