نقش آرماتورهای عرضی و تفاوت آن‌ها در سازه چیست؟
در سازه‌های بتنی میلگرد‌های مصرفی به دو صورت کلی به صورت طولی و عرضی استفاه می‌شوند. آرماتورهای طولی اعضای اصلی تشکیل دهنده در تیرها و ستون‌ها هستند، آرماتورهای طولی همیشه باید از نوع آجدار باشند. همانطور که می‌دانیم آرماتورهای طولی به تنهایی قادر به مقام‌سازی سازه در برابر نیرو‌های خارجی نمی‌باشد، آرماتورهای عرضی برای تقویت وافزایش میزان مقاومت کششی لازم در بتن به آرماتورهای طولی کمک شایانی می‌کنند. یکی از نیرو‌هایی که سازه در معرض آن قرار می‌گیرد و مقاومت آن به چالش کشیده می‌شود نیرو‌های خارجی مثل زلزله است. آرماتورهای عرضی در ستون‌ها و تیرها از از فروپاشی آن در برابر نیروی زلزله جلوگیری می‌کنند در حالت کلی نیز آرماتورهای عرضی شامل خاموت و تنگ می‌شوند.
با بررسی این موضوع در زلزله‌هایی که اخیرا رخ داده است نقش خاموت را در حفاظت از سازه در برابر ریزش آن بیشتر متوجه می‌شویم، البته این نکته نیز بسیار حائز اهمیت است که، نه تنها وجود آرماتورهای عرضی ( خاموت و تنگ) به تنهایی کارساز نیست بلکه مواری از قبیل، فواصل آرماتورهای عرضی از هم در طول، توجه به ناحیه بحرانی، مقدار خم لازم در قلاب‌‌ها و استفاده از آرماتور با شماره کافی برای مهار سازه در برربر نیرو‌های جانبی باید مورد توجه ویژه قرار گیرد.
عملکرد آرماتورهای عرضی به صورتی است که از بیرون‌زدگی آرماتور‌طولی در اثر تحمل کمانش و نیرو‌های برشی جلوگیری می‌کنند و هم‌چنین ازفروپاشی و ترک در اعضای سازهای محافظت می‌کنند. برای جلوگیری از شکستن بتن بر اساس نیروی کششی و برشی از آرماتور عرضی باید استفاده شود. آرماتورهای عرضی در اعضای سازهای از بروز ترک‌های مورب و هم‌چنین از پیچش جلوگیری می‌کند.
تفاوت تنگ و خاموت چیست؟
دورگیر و خاموت کاربرد و وظیفه حدودا یکسانی در سازه دارند ولی دارای تفاوت‌هایی نیز هستند، در حالت کلی خاموت به آرماتورهای عرضی استفاده شده در دور تیرها و دال‌ها اطلاق می‌شود و تنگ برای دور ستون‌ها در سازه‌های بتنی و در ناحیه بحرانی در اتصال تیر و ستون استفاده می‌شود.
خاموت
خاموت در ساختمانهای بتن آرمه در تیرها برای جلوگیری از ترک خوردگی و افزایش استحکام کاربرد دارد. خاموت با پیچش به دور میلگرد‌های طولی و با خم مناسب، تیر را در برابر نیرو‌های برشی و پیچشی مقاوم می‌کند. استفاده از آرماتور عرضی همانطور که اشاره کردیم چه به صورت خاموت و چه به صورت تنگ از مراحل مهم اجرای صحیح ساختمان بتن آرمه برای مقاوم سازی در برابر زلزله است. خاموت در سازه عموما با دو خم ۹۰ درجه و ۱۳۵ درجه اجرا می‌شود.
خاموت عرضی به صورت بسته با خم ۱۳۵ درجه مقاومت بیشتری در برابر نیرو‌های وارده تحمل می‌کند و هم‌چنین قادر به تحمل نیرو‌های پیچشی در تیرها است و به طور کلی آرماتورهای طولی و عرضی با کمک سیم مفتول به یکدیگر متصل می‌شوند نحوه خم کاری ارماتور با استفاده از روش های زیر امکان پذیر است.
خاموت سنتی
در این نوع خاموت زاویه خم ۹۰ درجه است که توسط کارگر توسط اهرم و یا به صورت دستی در کارگاه انجام می‌شود.
خاموت مارپیچ
توسط دستگاه CNC با اندازه و خم‌‌های متفاوت بنا به درخواست ساخته شده و در کارگاه استفاده می‌شود.
خاموت معمولی
این خاموت بیشترین مصرف را در سازه‌های بتن‌آرمه دارد و خم آن توسط اهرمی توسط کارگران در سایت ساخت و ساز انجام می‌گیرد.
خاموت در سازه چه نقشی را ایفا می‌کند؟
- بهبود عملکرد لنگر خمشی در تیرها
- جلوگیری از ترک‌های مورب
- حفظ استحکام بتن در برابر نیرو‌های پیچشی و تنشی
- حفظ آرماتورهای طولی در جای خود
تنگ
نوعی آرماتور عرضی که در ستون‌ها به دور میلگرد‌های طولی می‌پیچند تنگ می‌گوییند. تنگ‌ها ممکن است به نسبت مقطع ستون به شکل دایره مستطیل مربع و یا چند وجهی باشند. مورد مهم در مورد تنگ‌ها یک پارچه بودن آن‌ها در اجرا است.
در اجرای آرماتورهای عرضی ( خاموت و تنگ) باید به چه نکاتی توجه کنیم؟
- اندازه و سایز میلگرد مصرفی
- رعایت فواصل لازم از بالا و پایین و در ناحی بحرانی ( اتصال اعضای سازه به‌هم)
- خم کردن آرماتور‌ها در دمای بالای ۵ درجه سانتی گراد صورت گیرد
- فواصل لازم بین خاموت در تیر و تنگ در ستون براساس مبحث ۹ ملی ساختمان باید رعایت شود
- عدم حذف آرماتورهای عرضی در هیچ یک از اعضای سازه و رعایت تعداد لازم
- در صورت خم مجدد باید به صورت سرد صورت گیرد
- تراز مناسب قرار گیری خاموت و تنگ‌ها
- استفاده از آرماتور ساده فقط در دورپیچ (اسپیرال) مجاز است.
پوشش لازم بتن بر روی آرماتورهای عرضی در شرایط عادی و خورنده باید طبق جدول بالا رعایت شود.
خم و طول خم مجاز براساس مبحث ۹ (ساختمانهای بتن آرمه) مقررات ملی ساختمان باید طبق جدول زیر رعایت شود.
دورگیر
دورگیر‌ها از دو و یا چند میلگردی که در انتهای‌آن‌ها قلابی به عنوان قلاب لرزه‌ای است تشکیل شده‌اند. قلاب لرزه‌ای براساس مبحث ۹مقررات ملی ساختمان باید دارای خم مناسب ۱۳۵ درجه باشد، طول مستقیم بعد از خم در قلاب لرزه‌ای نیز باید رعایت شود طول مستقیم پس از خم برابر با بیشرین مقدار ۷.۵ سانتی متر و یا ۶ برابر قطر میلگرد دورگیر است. در فصل ۲۰ مبحث ۹ مقررات ملی ساختمان الزامات اجرایی در مورد قلاب لرزه‌ای برای مهار زلزله در ساختمانهای بتن آرمه برای اجرا در نواحی بحرانی در محل اتصال تیر و ستون و در قاب‌های خمشی با شکل پذیری متوسط ویژه اشاره شده است.
میلگرد دورپیچ و یا اسپیرال
برای بهبود کیفیت و مقاومت سازه مخصوصا در اعضای که بار زیادی از وزن سازه را تحمل می‌کنند از دورپیچ یا اسپیرال استفاده می‌شود. استفاده از میلگرد ساده فقط در دورپیچ‌ها مجاز است ولی این بدین معنا نیست که میلگرد آجدار نباید استفاده شود. دورپیچ‌ها به صورت پیوسته بدون برش به دور اعضای سازهای مثل ستون استفاده می‌شوند. تفاوت تنگ و دورپیچ به راحتی قابل تشخیص است، تنگ‌ها به صورت اشکال هندسی شکل داده می‌شوند و دارای کنج و خم هستند و به صورت یک به یک و جدا از هم اجرا می‌شوند و به وسیله سیم و مفتول به اعضای سازهای بسته می‌شوند.
دورپیچ به صورت دورانی و یک پارچه به دور آرماتورهای طولی از پایین به بالا به صورت دایره‌ای پیوسته اجرا می‌شود. قطر لازم برای اجرای دورپیچ در سازه‌های بتن درجا نباید از ۱۰ میلی‌متر کمتر باشد. برای مهار لازم ابتدا و انتهای آرماتور به عنوان دورپیچ استفاده می‌شود باید به صورت یک و نیم دور پیچانده شود و سپس پس از بتن‌ریزی در بتن مهار می‌شوند.
با بررسی میلگرد‌های عرضی و اهمیت آن‌ها در ساختمانهای بتن آرمه متوجه می‌شویم برای اجرای اصولی یک بنا تنها میلگرد‌های طولی و بتن کافی نیستند و خاموت و تنگ در اعضای سازهای تاثیر بزرگی در عملکرد قابل قبول ساختمان در برابر نیرو‌ها خواهد داشت و باید به تمام نکات از عمل‌آوری صحیح بتن تا اجرای اصولی و دقیق آرماتورگذاری دقت کنیم. سوالی که مطرح می‌شود :
با با وجود قوانین سخت گیری سازمان‌های مرتبط به ساخت و ساز و مقررات ساختمان‌ها در برابر زلزله و پیشرفت صنعت ساختمان چرا ساخت و سازهای جدید در صورت وقوع زلزله مقاومت کافی را ندارند؟
سپاس ودرود خانم کریمی اگر دوره ازمون نظام دارید حتما اطلاع بدید.
وقت بخیر، فعلا دوره‌ای نداریم.