دسته‌بندی مقالات:
رشته مهندسی برق یکی از پرطرفدارترین و کاربردی‌ترین رشته‌های مهندسی است که فارغ‌التحصیلان آن در صنایع و بخش‌های مختلفی از جامعه می‌توانند مشغول به کار شوند. این رشته با توجه به تخصص‌های مختلفی که در گرایش‌های مختلف دارد، فرصت‌های شغلی گسترده‌ای را برای دانش‌آموختگان خود فراهم می‌کند. علاقه‌مندان به تحصیل در این رشته می‌توانند به نسبت علاقه و آینده شغلی که انتظار دارند در گرایش‌های متفاوت آن تحصیل کنند.
نقشه‌برداری به‌عنوان یک علم و فناوری قدمتی بسیار طولانی دارد و ریشه‌های آن به دوران باستان و تمدن‌های مختلف بازمی‌گردد. مصر باستان یکی از نخستین تمدن‌هایی بود که از اصول اولیه نقشه‌برداری برای طراحی و ساخت اهرام و سایر سازه‌های بزرگ خود استفاده کرد. از آن زمان، انسان‌ها به دنبال روش‌هایی بودند تا موقعیت‌های جغرافیایی، مرزهای زمین، و ابعاد مختلف جهان را دقیق‌تر شبیه‌سازی کنند.
در یونان باستان، دانشمندانی همچون ارسطو و اراتوستن به اندازه‌گیری‌های دقیق‌تری پرداختند. اراتوستن به‌ویژه برای اندازه‌گیری محیط زمین از روش‌های علمی استفاده کرد و در این فرآیند، اصول ابتدایی نقشه‌برداری را به‌طور جدی پیگیری کرد. در قرون وسطی و دوران رنسانس تحولی عظیم در آن ایجاد شد. اختراع ابزارهایی چون دوربین تئودولیت در قرن 17 میلادی، نقشه‌برداری را از یک فن ابتدایی به یک علم دقیق، پیچیده و کامل تبدیل کرد.
در قرن 19 میلادی، با پیشرفت‌های علمی در حوزه‌های مختلف، نقشه‌برداری به‌طور علمی‌تر و دقیق‌تر در پروژه‌های بزرگ مهندسی مورد استفاده قرار گرفت. در این دوران سیستم‌های مختصاتی مانند طول و عرض جغرافیایی در نقشه‌ها و داده‌ها به‌کار می‌رفت. همچنین با پیشرفت‌های ریاضیات و فیزیک، ابزارهای نقشه‌برداری نیز پیشرفته‌تر شدند.
در قرن 20 و 21، ظهور فناوری‌های نوینی مانند GPS، لیزر اسکنرها، سنجش از دور (Remote Sensing) و استفاده از ماهواره‌ها به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ، باعث تحول شگرفی در عرصه نقشه‌برداری شد. این ابزارهای پیشرفته اکنون امکان برداشت اطلاعات با دقت بسیار بالا و در کمترین زمان ممکن را فراهم کرده‌اند. به همین دلیل، نقشه‌برداری امروزه به یکی از ابزارهای ضروری در بسیاری از رشته‌های علمی و صنعتی تبدیل شده است.
مهندس نقشه‌بردار مسئولیت انجام تمامی فعالیت‌های مرتبط با جمع‌آوری، تحلیل، پردازش و ارائه داده‌های مکانی دقیق را در پروژه‌های مختلف بر عهده دارد. این فعالیت‌ها شامل اندازه‌گیری‌های پیچیده هندسی و جغرافیایی از زمین، طراحی و محاسبه مکان‌ها و سازه‌های مختلف، تهیه نقشه‌های دقیق برای استفاده‌های گوناگون، و نظارت بر روند اجرای پروژه‌ها است. مهندسان نقشه‌بردار عمدتاً در پروژه‌های عمرانی، ساختمانی، راهسازی، پل‌سازی، سازه‌های آبی و سایر پروژه‌هایی که نیاز به طراحی دقیق مکان دارند، فعال هستند.
این رشته، به‌ویژه در کشورهایی با حجم بالای پروژه‌های عمرانی و زیربنایی، یکی از تخصص‌های بسیار پرکاربرد محسوب می‌شود. هرچند مهندسی نقشه‌برداری با رشته‌هایی همچون عمران و معماری ارتباط نزدیکی دارد، اما به‌عنوان یک تخصص مستقل در نظر گرفته می‌شود و جنبه‌های علمی، فنی و عملی خاص خود را دارد. این رشته یکی از ارکان اساسی تمامی پروژه‌های عمرانی و مهندسی است که امکان پیاده‌سازی دقیق نقشه‌ها و مدل‌های جغرافیایی را فراهم می‌کند.
مهندسان نقشه‌بردار باید دانش فنی عمیقی در حوزه‌های ریاضیات، هندسه و فیزیک داشته باشند، چرا که دقت در اندازه‌گیری‌ها برای پروژه‌های زیرساختی حیاتی است. همچنین، تسلط بر فناوری‌های پیشرفته نظیر سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) و سنجش از دور از مهارت‌های کلیدی این حرفه به شمار می‌رود.
این مهندسان در محیط‌های متنوعی فعالیت می‌کنند. برخی از آنها در کارگاه‌های میدانی در مناطق شهری یا خارج از شهر به اندازه‌گیری و جمع‌آوری داده‌های مکانی می‌پردازند، در حالی که برخی دیگر در دفاتر کاری وظیفه تحلیل داده‌ها و تهیه نقشه‌های نهایی را بر عهده دارند. به‌طور کلی، مهندسان نقشه‌بردار به‌عنوان متخصصانی کلیدی در پروژه‌های عمرانی و زیربنایی شناخته می‌شوند. بدون حضور و تخصص این افراد، بسیاری از پروژه‌ها نمی‌توانند به‌درستی و با دقت لازم اجرا شوند.
نقشه‌برداری در حوزه‌های مختلفی به‌طور گسترده مانند پروژه‌های عمرانی، زیست‌محیطی، و مدیریت شهری کاربرد دارد. با پیشرفت‌های تکنولوژی و استفاده از ابزارهای نوین مانند GPS، LiDAR، GISو سیستم‌های مدل‌سازی، دقت و کارآیی در اجرای پروژه‌ها به‌طور چشمگیری به نسبت گذشته بهبود یافته است.
این حوزه از نقشه‌برداری به انجام عملیات نقشه‌برداری به صورت عمومی و برای کاربردهای مختلف در زندگی روزمره مانند کشاورزی، شهرسازی، زیرساخت‌ها، و محیط‌زیست می‌پردازد. نقشه‌برداری عمومی بیشتر برای جمع‌آوری اطلاعات اولیه و عمومی در مناطقی که نیاز به طرح‌های توسعه دارند، استفاده می‌شود. علاوه بر این، نقشه‌برداری عمومی در پروژه‌های کوچک مقیاس مثل نقشه‌برداری برای برنامه‌ریزی کشاورزی، مشخص‌کردن مرزهای زمین‌های خصوصی یا عمومی، و کنترل فرآیندهای زیست‌محیطی نیز کاربرد دارد.
با توجه به پیشرفت تکنولوژی، ابزارهای جدید مانند نقشه‌برداری با استفاده از GPS و نرم‌افزارهای CAD و GIS (سیستم اطلاعات جغرافیایی) استفاده می‌شوند که دقت و سرعت انجام پروژه‌ها را به طور چشمگیری افزایش داده است.
نقشه‌برداری توپوگرافی به دقت ویژگی‌های سطح زمین، از جمله نقاط ارتفاعی، آبراه‌ها، کوه‌ها، دریاچه‌ها، پل‌ها و ساختارهای انسانی را ثبت می‌کند. این نقشه‌ها معمولاً شامل خطوط تراز هستند که به وضوح تغییرات ارتفاع زمین را نمایش می‌دهند. توپوگرافی دقیق نه‌تنها برای پروژه‌های عمرانی بلکه برای تحقیق در زمینه‌های مختلف مانند زمین‌شناسی، تغییرات اقلیمی و برنامه‌ریزی شهری به کار می‌رود.
با پیشرفت فناوری‌های جدید، استفاده از لیدار (LiDAR) برای تهیه نقشه‌های توپوگرافی دقیق در محیط‌های وسیع و دشوار، مانند جنگل‌ها یا مناطق کوهستانی، بسیار متداول شده است. LiDAR با استفاده از لیزر و دستگاه‌های سنجش فاصله، نقشه‌های سه‌بعدی با دقت بسیار بالا را فراهم می‌کند که در پروژه‌های بزرگ و پیچیده مفید است.
نقشه‌برداری توپوگرافی به دقت ویژگی‌های سطح زمین، از جمله نقاط ارتفاعی، آبراه‌ها، کوه‌ها، دریاچه‌ها، پل‌ها و ساختارهای انسانی را ثبت می‌کند. این نقشه‌ها معمولاً شامل خطوط تراز هستند که به وضوح تغییرات ارتفاع زمین را نمایش می‌دهند. توپوگرافی دقیق نه‌تنها برای پروژه‌های عمرانی بلکه برای تحقیق در زمینه‌های مختلف مانند زمین‌شناسی، تغییرات اقلیمی و برنامه‌ریزی شهری به کار می‌رود.
با پیشرفت فناوری‌های جدید، استفاده از لیدار (LiDAR) برای تهیه نقشه‌های توپوگرافی دقیق در محیط‌های وسیع و دشوار، مانند جنگل‌ها یا مناطق کوهستانی، بسیار متداول شده است. LiDAR با استفاده از لیزر و دستگاه‌های سنجش فاصله، نقشه‌های سه‌بعدی با دقت بسیار بالا را فراهم می‌کند که در پروژه‌های بزرگ و پیچیده مفید است.
نقشه‌برداری هوایی شامل استفاده از تصاویر هوایی به‌منظور تهیه نقشه‌های دقیق از مناطق وسیع است. این تصاویر معمولاً توسط پهپادها، هلی‌شات‌ها یا ماهواره‌ها تهیه می‌شوند و اطلاعات به‌دست‌آمده برای تهیه نقشه‌های دقیق سه‌بعدی به‌کار می‌روند. با پیشرفت فناوری‌های جدید، پهپادهای مجهز به دوربین‌های چندگانه و سیستم‌های GPS پیشرفته به‌طور گسترده‌تری برای جمع‌آوری داده‌های هوایی در مقیاس‌های بزرگ و دقیق‌تر استفاده می‌شوند. این ابزارها امکان تهیه نقشه‌های دقیق و به‌روز از مناطق شهری، روستایی و حتی مناطق صعب‌العبور را فراهم کرده‌اند.
در مقطع کارشناسی ارشد، مهندسی نقشه‌برداری به تخصص‌های مختلف تقسیم می‌شود و دانشجویان می‌توانند در یکی از گرایش‌های این رشته تحصیل کنند. هر یک از این گرایش‌ها به‌طور خاص بر یک بخش از علم نقشه‌برداری و کاربردهای آن متمرکز است.
2. فتوگرامتری (Photogrammetry): فتوگرامتری به علم اندازه‌گیری ویژگی‌های سطح زمین از طریق تصاویر عکس‌های هوایی یا ماهواره‌ای گفته می‌شود. این گرایش در دکتری نقشه‌برداری بر تجزیه‌وتحلیل تصاویر و استخراج اطلاعات جغرافیایی از آنها تمرکز دارد. فتوگرامتری به‌ویژه در نقشه‌برداری و مدل‌سازی محیط‌های سه‌بعدی، شبیه‌سازی‌های جغرافیایی، و مطالعات زمین‌شناسی کاربرد دارد. این گرایش برای افرادی مناسب است که علاقه‌مند به استفاده از فناوری‌های تصویربرداری و پردازش تصویر در نقشه‌برداری و علوم جغرافیایی هستند.
3. سنجش از دور (Remote Sensing): سنجش از دور یکی دیگر از گرایش‌های مهم دکتری در نقشه‌برداری است که به‌طور خاص به‌کارگیری داده‌های فضایی و هوافضا برای نظارت و تجزیه‌وتحلیل ویژگی‌های زمین‌شناسی و زیست‌محیطی می‌پردازد. سنجش از دور شامل جمع‌آوری داده‌ها از طریق ماهواره‌ها، هواپیماها و دیگر منابع تصویری است که بدون تماس مستقیم با زمین انجام می‌شود. این داده‌ها می‌توانند شامل اطلاعات تصویری، راداری، یا دیگر اشکال داده‌های فضایی باشند. این گرایش برای کسانی مناسب است که علاقه‌مند به استفاده از فناوری‌های پیشرفته ماهواره‌ای و هوافضا در زمینه مطالعات زمین‌شناسی و محیط زیست هستند. این گرایش برای افرادی که علاقه‌مند به تجزیه‌وتحلیل داده‌های مکانی و استفاده از فناوری‌های دیجیتال در این زمینه هستند، بسیار مناسب است.
4. سیستم اطلاعات مکانی (GIS): سیستم اطلاعات مکانی (Geographic Information Systems – GIS) یک گرایش مدرن در دکتری نقشه‌برداری است که به ذخیره، مدیریت، تحلیل و نمایش داده‌های جغرافیایی می‌پردازد. سیستم‌های اطلاعات مکانی، ابزارهای قدرتمندی برای تجزیه‌وتحلیل و تصمیم‌گیری مبتنی بر داده‌های مکانی ارائه می‌دهند و در بسیاری از زمینه‌ها نظیر برنامه‌ریزی شهری، حفاظت از محیط‌زیست، مدیریت منابع طبیعی و مدیریت بحران کاربرد دارند.
در ایران، مهندسان نقشه‌بردار می‌توانند در حوزه‌های مختلف و در بسیاری از ارگان‌ها و صنایع فعالیت کنند که با توجه به تحصیلات و عملکردی که دارند در یکی از حوزه‌های زیر می‌توانند مشغول باشند.
مراحل نقشه‌برداری در ساختمان یکی از اساسی‌ترین بخش‌های هر پروژه عمرانی به شمار می‌رود که بر تمامی مراحل ساخت تاثیرگذار است. از تعیین مرزها و موقعیت دقیق پروژه گرفته تا نظارت بر عملیات اجرایی و حتی تحویل نهایی، نقشه‌برداری بخش بسیار مهمی از فرآیند ساخت و ساز است. به طور مفصل سه مرحله اساسی نقشه‌برداری در پروژه‌های ساختمانی به صورت مرحله مقدماتی (قبل از ساخت)، مرحله اجرایی (حین ساخت) و مرحله تحویل نهایی (پس از ساخت) را بررسی می‌کنیم.
این خدمات در تمامی گروه‌های ساختمانی (الف، ب، ج، د و ویژه) مشترک بوده و در سه بخش اصلی شامل طراحی، نظارت و اجرا ارائه می‌شوند.
ناظر نقشه‌بردار مسئول نظارت و کنترل دقیق بر عملیات نقشه‌برداری و اجرای پروژه است. او باید اطمینان حاصل کند که تمامی داده‌های جمع‌آوری‌شده توسط نقشه‌بردار دقیق، کامل و منطبق با مشخصات فنی پروژه باشد. ناظر همچنین باید هرگونه انحراف از نقشه‌ها را شناسایی و اقدامات اصلاحی لازم را انجام دهد.
به دارندگان مدارک تحصیلی مرتبط با نقشه برداری با کارشناسی مهندسی ژئودزی یا فتوگرامتری، پروانه اشتغال به کار اصلی نقشه برداری تعلق می‌گیرد.
به فارغ التحصیلان کارشناسی در زمینه رشته نقشه برداری با کارشناسی ارشد در زمینه رشته ترافیک، علاوه بر پروانه اشتغال در رشته نقشه برداری، صلاحیت رشته ترافیک نیز در ظهر پروانه اشتغال مذکور اضافه می‌گردد.
به فارغ التحصیلان کارشناسی ناپیوسته علمی-کاربردی و تکنولوژی نقشه‌برداری با کاردانی نقشه‌برداری با توجه به کامل بودن لیست دروس مصوب کمیسیون هم‌ارزی رشته‌ها برای رشته مذکور، پروانه اشتغال به کار مرتبط با نقشه‌برداری با حدود صلاحیت نظارت بر حسب سنوات و طراحی تا پایه ۲ تعلق می‌گیرد.
فقط ردیف ۱و۳ از جدول شماره ۱۷ و ردیف‌های ۲ و ۳ و ۴ و ۵ و ۶ و ۸ و ۱۰ و ۱۱ از جدول شماره ۱۵ مبحث دوم مقررات ملی ساختمان.
رشته‌های زیر می‌توانند در آزمون نظام مهندسی نقشه‌برداری به عنوان مدرک دانشگاهی منطبق با رشته اصلی شرکت کنند.
فارغ التحصیلان رشته‌ی مهندسی نقشه‌برداری و یا گرایش‌های مرتبط به آن طبق بخشنامه‌ی ۶۰۹۵۸۴۳۰ می‌توانند در آزمون نظام مهندسی نقشه‌برداری شرکت کنند. با توجه به مصوبات کمیسیون هم ارزی رشته‌ها، تمامی فارغ التحصیلان کارشناسی پیوسته و ناپیوسته و یا مقاطع بالاتر که رشته‌ای متفاوت از رشته مهندسی نقشه‌برداری تحصیل کرده‌اند جهت اطلاع از امکان دریافت پروانه نظام می‌توانند از اداره استان محل سکونت خود استعلام لازم را قبل از زمان ثبت نام انجام دهند.
آزمون نظام مهندسی رشته‌ی نقشه‌برداری در یک آزمون واحد و به صورت تستی و ۴ گزینه‌ای برگزار می‌شود. طبق قوانین آزمون‌ها به صورت جزوه باز برگزار می‌شود و همچنین دارای نمره منفی هستند. برای قبولی در آزمون کسب نمره حد نصاب ۵۰ کافی است.
لیست منابع همواره در حال آپدیت است (آخرین آپدیت ۱۴۰۳/۷/۱۴)
نکته ۱: براي موارد ذكر شده منابع و کتاب‌های مرجع (با تاکید بر انتشارات علمی و دانشگاهی) مربوط به برنامه درسی دوره کارشناسی مهندسی نقشه‌برداری مصوب ۲۲/۰۱/۱۳۹۵ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مورد نظر بوده و منبع خاصی معرفی نمی‌گردد.
نکته ۲: در صورت تناقض بين مباحث مقررات ملّی ساختمان و ساير مدارك فنی و يا كتاب‌های راهنمای مباحث، مباحث مقررات ملی ساختمان ملاك عمل خواهد بود.