دسته‌بندی مقالات:
معماری یک علم میان‌رشته‌ای است زیرا از ترکیب چندین رشته علمی برای طراحی و ساخت فضاهای کاربردی، زیبای و ایمن استفاده می‌کند. این رشته به مهندسی، فیزیک، هنر، روانشناسی، انسان‌شناسی و تاریخ وابسته است. از مهندسی برای محاسبات ساختاری و ایمنی، از فیزیک برای عملکرد حرارتی و نورپردازی، از هنر برای طراحی‌های زیبایی‌شناختی، و از روانشناسی و انسان‌شناسی برای درک نیازهای انسانی و اجتماعی در طراحی فضاها بهره می‌برد. بنابراین، معماری به عنوان یک رشته میان‌رشته‌ای، از این حوزه‌ها برای ایجاد فضاهای پایدار و پاسخگو به نیازهای انسان‌ها استفاده می‌کند.
معماری یک علم میان‌رشته‌ای است زیرا از ترکیب چندین رشته علمی برای طراحی و ساخت فضاهای کاربردی، زیبای و ایمن استفاده می‌کند. این رشته به مهندسی، فیزیک، هنر، روانشناسی، انسان‌شناسی و تاریخ وابسته است. از مهندسی برای محاسبات ساختاری و ایمنی، از فیزیک برای عملکرد حرارتی و نورپردازی، از هنر برای طراحی‌های زیبایی‌شناختی، و از روانشناسی و انسان‌شناسی برای درک نیازهای انسانی و اجتماعی در طراحی فضاها بهره می‌برد. بنابراین، معماری به عنوان یک رشته میان‌رشته‌ای، از این حوزه‌ها برای ایجاد فضاهای پایدار و پاسخگو به نیازهای انسان‌ها استفاده می‌کند.
۱. طراحی معماری (تک بنا و مجموعه‌های زیستی کوچک): یکی از اصلی‌ترین وظایف مهندس معمار طراحی است. این طراحی می‌تواند شامل تک بناها مانند مسکن، ادارات، مدارس و یا مجموعه‌های بزرگ مانند بیمارستان‌ها، هتل‌ها و مجموعه‌های مسکونی باشد. طراحی معماری فراتر از شکل‌دهی به ساختمانها است؛ معمار باید طراحی‌های اولیه را به نقشه‌های دقیق اجرایی تبدیل کند.
۲.ریاست و سرپرستی دفاتر مشاور
معماری (مهندسی مشاور): در این زمینه، مهندس معمار به‌عنوان سرپرست یک دفتر مشاوره معماری فعالیت می‌کند. این دفاتر می‌توانند پروژه‌های مختلفی را از طراحی‌های کوچک گرفته تا پروژه‌های عظیم شهری بر عهده بگیرند.
۳. نظارت عمومی و عالی بر صحت انجام کار در عملیات اجرایی ساختمانی (مهندسی ناظر): مهندس معمار در کنار فعالیت‌های طراحی، به‌عنوان ناظر بر پروژه‌های ساختمانی نیز نقش‌آفرینی می‌کند.
۴. مدیریت و هماهنگی اجرایی پروژه‌های معماری (مدیریت پروژه): مدیریت پروژه‌های معماری نیاز به مهارت‌های خاصی دارد. مهندس معمار باید توانایی‌های مدیریتی خود را به کار گیرد تا پروژه‌ها به‌طور مؤثر و کارآمد پیش روند.
۵. تأسیس و سرپرستی مؤسسات پیمانکاری و احداث ساختمان: مهندس معمار می‌تواند مؤسسات یا شرکت‌های پیمانکاری خود را تأسیس کند و در حوزه ساخت‌وساز فعالیت کند.
۶. همکاری با متخصصان مختلف در زمینه‌های مرتبط با ساماندهی محیط زیست: معماران معمولاً با متخصصان مختلف در حوزه‌های مربوط به محیط زیست، علوم اجتماعی، برنامه‌ریزی شهری و غیره همکاری می‌کنند.
۷. طراحی پارک‌ها و میادین شهری و محوطه‌سازی: مهندسان معمار در طراحی فضای عمومی با همکاری مهندسان شهرسازی نیز نقش مهمی دارند.
۸. مشارکت در پروژه‌های برنامه‌ریزی و طراحی شهری: معماری و شهرسازی دو حوزه جدا از هم نیستند. بسیاری از مهندسان معمار در پروژه‌های کلان شهرسازی نیز شرکت می‌کنند.
۹. طراحی تک بناها در مقیاس کوچک و دکوراسیون داخلی: همچنین طراحی داخلی و طراحی بناهای بسیار کوچک نیز از حوزه‌های تخصصی مهندسان معمار است.
۱۰. انجام کارهای پژوهشی و آموزشی در زمینه طراحی فضا: تحقیقات در زمینه معماری می‌تواند شامل مطالعات بر روی تأثیرات روانشناختی فضاها، تأثیرات محیطی ساختمانها و پژوهش در تکنیک‌ها و مصالح نوین باشد. علاوه بر این، معماران می‌توانند در زمینه‌های آموزشی فعالیت کرده و دانش خود را به دانشجویان و علاقه‌مندان به این حوزه منتقل کنند
۱۱. مشاوره در پروژه‌های مرمت و بازسازی: مهندس معمار می‌تواند در زمینه مرمت و بازسازی بناهای تاریخی و قدیمی نیز فعالیت کند. این پروژه‌ها نیاز به دقت و تخصص ویژه‌ای دارند و معمار باید بتواند به‌طور همزمان احترام به ارزش‌های تاریخی و نیز بهبود عملکرد ساختمانها را در نظر بگیرد.
۱۲. طراحی بناهای سبز و پایدار: امروزه معماری پایدار و سبز یکی از مهم‌ترین جنبه‌های طراحی ساختمانها و فضاهای شهری است. مهندس معمار می‌تواند در طراحی بناهایی که از نظر زیست‌محیطی پایدار و انرژی‌کارا هستند، مشارکت داشته باشد.
۱۳. توسعه طراحی به‌وسیله فناوری‌های نوین: با پیشرفت فناوری، مهندس معمار می‌تواند از ابزارهای جدید برای بهبود طراحی و ساخت استفاده کند.
۱۴. طراحی فضاهای عمومی، مشارکتی و جمعی: در شهرها و جوامع امروزی، فضاهای عمومی که امکان تعامل و اجتماع را فراهم می‌آورند، اهمیت زیادی دارند. مهندس معمار می‌تواند در طراحی این فضاها نقش کلیدی ایفا کند.
۱۵. مشاوره در حوزه ترافیک و حمل‌ونقل: معماران در طراحی و بهبود فضاهای حمل‌ونقل شهری از جمله ایستگاه‌های مترو، ترمینال‌ها، ایستگاه‌های اتوبوس و مسیرهای پیاده‌روی نیز فعالیت کنند. طراحی مناسب این فضاها به استفاده‌ی صحیح کاربران با توجه به شرایط جسمی متفاوت اعضای یک جامعه کمک می‌کند.
۱۶. مشارکت در طرح‌های بازاریابی و برندینگ شهری: معماران می‌توانند در پروژه‌های بازاریابی و برندینگ شهری که هدف آنها ایجاد هویت و جلب توجه برای یک منطقه یا پروژه خاص است، نقش داشته باشند. این پروژه‌ها می‌توانند شامل طراحی نمای ساختمانها، فضاهای تجاری، مراکز خرید، مراکز تفریحی و المان‌های خاص باشند.
۱۷. مشاوره در زمینه ایمنی و حفاظت در برابر حوادث طبیعی: امروزه در بسیاری از کشورها، مهندسان معمار در زمینه طراحی مقاوم در برابر زلزله، سیلاب و دیگر حوادث طبیعی نیز مشاوره می‌دهند. این پروژه‌ها به‌ویژه در مناطق با ریسک بالا اهمیت دارد. طراحی با اهمیت به این موضوع فقط در حوزه‌ی فعالیت مهندسان عمران و طراحان سازه نیست بلکه از طراحی معماری آغاز می شود.
۱۸. طراحی فضاهای بیمارستانی و درمانی: مهندسان معمار وظیفه‌ی طراحی بیمارستان‌ها، کلینیک‌ها و سایر فضاهای درمانی را نیز به عهده دارند. مشرف بودن به استانداردهای خاص این نوع فضاها و در نظر گرفتن عوامل متعدد برای تبدیل آن به یک کاربری درمانی صحیح نشانگر تجربه و سواد معمار است.
مهارت‌ها و توانمندیهای مورد نیاز یک مهندس معمار به‌طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: مهارت‌های فنی و مهارت‌های نرم. این مهارت‌ها به مهندس معمار این امکان را می‌دهند که بتواند در پروژه‌های مختلف با موفقیت عمل کرده و به بهترین نحو ممکن پاسخگوی نیازهای مشتریان و پروژه‌ها باشد.
خلاقیت و قدرت تجسم: مهندس معمار باید خلاق باشد و قدرت تجسم عالی برای طراحی فضاهایی منحصر به فرد و کاربردی را داشته باشد. این ویژگی در طراحی نمای ساختمانها، فضاهای داخلی و عمومی اهمیت زیادی دارد.
آگاهی از تاریخ و فرهنگ: مهندس معمار باید اطلاعات عمومی خوبی در زمینه تاریخ معماری ایران و جهان، جغرافیا، اقلیم‌شناسی، روانشناسی و حتی مردم‌شناسی داشته باشد تا بتواند طرح‌هایی با درک کامل از فرهنگ‌ها و نیازهای اجتماعی مختلف ارائه دهد.
رشته معماری در ایران، یکی از رشته‌های پرطرفدار است که به دلیل گستردگی و اهمیت آن در طراحی فضاها و ساخت بناهای مختلف، دانشجویان زیادی در مقاطع مختلف تحصیلی در این رشته مشغول به تحصیل هستند. برای ورود به این رشته، دو مسیر اصلی وجود دارد.
برای افرادی که در رشته ریاضی و فیزیک تحصیل کرده‌اند، رشته معماری یکی از انتخاب‌های مهم است. این افراد باید در کنکور ریاضی شرکت کنند. پس از قبولی، دانشجویان می‌توانند در مقطع کارشناسی (لیسانس) رشته معماری تحصیل کنند. این دوره معمولا ۴ ساله است و تعداد کل واحد های درسی ۱۴۰ است. پس از آن، امکان ادامه تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری با گرایش‌های مختلف برای فارغ التحصیلان فراهم است.
کارشناسی ارشد معماری شامل ۳۲ واحد و معمولا بازه‌ی زمانی ۲ الی ۳ سال است. در مقطع کارشناسی معماری، دروس مختلفی مانند تاریخ معماری، نقشه‌کشی، سازه‌ها، تاسیسات، طراحی فضا، برنامه‌ریزی شهری و مهندسی معماری تدریس می‌شود. این دوره‌ها به دانشجویان کمک می‌کند تا علاوه بر آشنایی با اصول علمی و مهندسی معماری، به مهارت‌های طراحی فضا و خلاقیت در کارهای هنری نیز تسلط پیدا کنند.
دومین روش برای تحصیل در رشته معماری، تحصیل در هنرستانها و مدارس فنی و حرفه‌ای است. در این روش، دانش‌آموزان پس از تحصیل در رشته‌هایی مانند نقشه‌کشی معماری و معماری داخلی در هنرستانها، می‌توانند با مدرک دیپلم وارد دانشگاه شوند. در این حالت، این دانش‌آموزان با مبانی طراحی، ترسیم فنی، هنرهای تجسمی، متره و برآورد، ماکت‌سازی، نقشه‌برداری و تاسیسات در دوره‌ی دبیرستان آشنا شده‌اند. پس از اتمام دوره‌ی دبیرستان (متوسطه)، دانش‌اموزان دیپلم خود را اخذ می‌کنند. فارغ‌التحصیلان می‌توانند به صورت بدون کنکور یا با شرکت در کنکور فنی و حرفه‌ای وارد دوره‌های کاردانی معماری شوند. کنکور سراسری نیز به صورت روزانه و شبانه پذیرش داد. این افراد برای دریافت مدرک کارشناسی باید بعد از دوره‌ی کاردانی آزمون ورود به کارشناسی را نیز قبول شوند و کارشناسی را به صورت ناپیوسته اخذ می‌کنند. ولی تفاوتی در دروس و تعداد واحدهای دانشگاهی لزوما وجود ندارد و می‌توانند ۴ ساله مدرک کارشناسی خود را نیز دریافت کنند.
در ایران، دانشگاه‌های مختلفی در زمینه معماری شناخته شده و دارای اعتبار بالا هستند. برخی از این دانشگاه‌ها در مقاطع مختلف آموزشی از جمله کارشناسی و ارشد در رشته معماری معتبر هستند. از جمله بهترین دانشگاه‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
در مقطع کارشناسی ارشد معماری، دانشجویان به مطالعه و پژوهش در زمینه‌های تخصصی‌تر معماری می‌پردازند و در نهایت قادر به انجام تحقیقات پیشرفته و طراحی پروژه‌های معماری با ابعاد گسترده‌تر خواهند بود. در این مقطع، دانشجویان می‌توانند در گرایش‌های مختلف معماری تحصیل کنند. برخی از این گرایش‌ها عبارتند از:
گرایش‌های کارشناسی ارشد معماری
دیگر گرایش‌های کارشناسی ارشد معماری طبق دفترچه راهنمای کنکور ۱۴۰۴
در کنار آزمون کتبی کنکور ارشد معماری، داوطلبان باید در آزمون عملی یا اسکیس نیز شرکت کنند. آزمون اسکیس به دانشجویان این امکان را می‌دهد که توانایی‌های طراحی و تجسم خود را به‌طور عملی نشان دهند. در این آزمون، داوطلبان باید پیش‌طرح‌هایی از ایده‌های خود ارائه دهند. این آزمون به‌ویژه برای گرایش‌های معماری داخلی، معماری منظر، طراحی شهری و معماری ضروری است.
معماری منظر شاخه‌ای از معماری است که به طراحی، برنامه‌ریزی و سازماندهی فضاهای باز و محیط‌های طبیعی می‌پردازد. هدف این رشته ارتقاء کیفیت زندگی انسان‌ها از طریق طراحی فضاهایی است که نه تنها از نظر زیبایی‌شناسی جذاب باشند، بلکه با توجه به ویژگی‌های زیست‌محیطی و اجتماعی، به ایجاد فضاهایی پایدار، کاربردی و مفید برای جوامع انسانی کمک کنند. در معماری منظر، معماران با ترکیب هنر، مهندسی، اکولوژی و علوم اجتماعی، به ایجاد فضاهایی پرداخته که تعامل انسان با محیط زیست را بهینه‌سازی کنند.
این تخصص شامل طراحی فضاهایی از قبیل پارک‌ها، باغ‌ها، خیابان‌ها، میدان‌ها، محوطه‌سازی محیط‌های مسکونی و تجاری، محوطه‌سازی بناهای تاریخی و محیط‌های طبیعی است. در این رشته، علاوه بر توجه به جنبه‌های زیبایی‌شناختی، تمرکز زیادی بر پایداری زیست‌محیطی و بهینه‌سازی مصرف منابع طبیعی برای حفظ تعادل اکولوژیکی و رفاه انسانی دارد. معماران منظر با استفاده از فناوری‌های نوین، مصالح طبیعی و مصنوعی، و مطالعات علمی، فضاهایی را طراحی می‌کنند که باعث بهبود کیفیت زندگی شهری و روستایی می‌شود.
در این رشته، علاوه بر توجه به جنبه‌های فنی و علمی طراحی، به ارتباط انسان با طبیعت، حفظ تنوع زیستی و ارتقاء شرایط زیست‌محیطی نیز اهمیت ویژه‌ای داده می‌شود. به‌طور کلی، معماری منظر به‌عنوان یک رشته میان‌رشته‌ای، تلفیقی از هنر و علم است که با هدف بهبود محیط زیست و ارتقاء آسایش روانی و اجتماعی انسان‌ها عمل می‌کند.
معماری داخلی به هنر و علمی گفته می‌شود که در آن، فضای داخلی ساختمانها به‌گونه‌ای طراحی و ساماندهی می‌شود که علاوه بر زیبا و جذاب بودن، عملکرد و کاربری فضا نیز بهینه باشد. این رشته از یک‌سو به طراحی اجزای معماری داخلی مانند دیوارها، سقف‌ها، کف‌ها و مبلمان می‌پردازد و از سوی دیگر به تاثیرات روانی و اجتماعی فضای داخلی بر ساکنان آن توجه دارد. هدف اصلی معماری داخلی، ایجاد فضایی است که رفاه، آسایش، و رضایت‌مندی ساکنان را به‌طور همزمان فراهم آورد. رشته معماری داخلی به طراحی و بهینه‌سازی فضاهای داخلی ساختمانها اختصاص دارد. این رشته با هدف فراهم آوردن فضاهایی کاربردی، زیبا و کارآمد برای زندگی، کار و تعاملات اجتماعی، به ایجاد محیط‌هایی می‌پردازد که تجربه‌ی کاربران را بهبود می‌بخشد. معماری داخلی ترکیبی از هنر، مهندسی، و روانشناسی محیط است که به‌طور ویژه بر جنبه‌های زیبایی‌شناسی، عملکردی و انسانی فضاهای داخلی تأکید دارد.
بازسازی پس از سانحه یکی از شاخه‌های تخصصی معماری است که به ترمیم و مقاوم‌سازی سازه‌ها و محیط‌های آسیب‌دیده پس از حوادث طبیعی یا انسانی می‌پردازد. هدف این فرآیند نه تنها بازگرداندن وضعیت به حالت اولیه، بلکه بهبود شرایط و افزایش ایمنی سازه‌ها برای جلوگیری از بروز حوادث مشابه است. این رشته در مقطع کارشناسی ارشد، دانشجویان را با مفاهیم بلایا و سوانح طبیعی مانند زلزله و سیل آشنا می‌کند. دانشجویان مراحل مختلف بحران را می‌آموزند: پیش از وقوع، هنگام وقوع، و پس از آن، و با روش‌ها و تکنیک‌های بازسازی آشنا می‌شوند. همچنین، مقاوم‌سازی سازه‌ها و طراحی مجدد محیط‌های آسیب‌دیده برای ارتقای ایمنی و کیفیت زندگی ساکنان، از اهداف این رشته است. رشته بازسازی پس از سانحه در کشورهایی که در معرض بلایای طبیعی هستند، مانند ایران، بسیار اهمیت دارد. این رشته فرصتی برای کسانی است که به طراحی، مهندسی و بهبود محیط‌ها علاقه دارند و می‌خواهند در بازسازی مناطق آسیب‌دیده نقشی موثر ایفا کنند.
کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران یک گرایش تخصصی از رشته معماری در مقطع تحصیلات تکمیلی است که به تحلیل، بازنگری و پژوهش در زمینه تاریخ معماری، شهرسازی و شهرنشینی ایران پرداخته و با هدف گسترش دانش موجود در این زمینه، به مطالعه فرایندهای تکامل معماری ایرانی می‌پردازد. این رشته در سال 1384 برای نخستین بار در ایران تاسیس شد تا به‌طور سیستماتیک به مطالعه دقیق و عمیق پیشینه معماری ایران پرداخته و پژوهشگران، معماران و شهرسازان را با روندهای تاریخی معماری در ایران آشنا کند.هدف اصلی این دوره فراهم آوردن زمینه‌ای برای شناخت و توسعه دانش معماری ایرانی است. این دوره همچنین به استخراج و استفاده از تجربیات بومی و تاریخی ایران برای بهبود طراحی و معماری معاصر و کاربرد آن در پروژه‌های معماری امروز می‌پردازد. به همین دلیل، تحلیل و فهم دقیق زمینه‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی معماری ایران در این رشته جایگاه ویژه‌ای دارد.
یکی از ویژگی‌های برجسته این رشته، بررسی «فضای زیست ایرانی» است که فراتر از سکونتگاه‌ها و بناها به ابعاد مختلفی چون فرهنگ، هنر، تاریخ، علوم اجتماعی، اعتقادات و اصول فلسفی زندگی ایرانی نیز می‌پردازد. معماری ایران در طول تاریخ همواره تحت تأثیر عوامل جغرافیایی، اقلیمی، اجتماعی و فرهنگی خاص قرار گرفته است که باعث شکل‌گیری فضاهایی منحصر به فرد و با هویت خاص در این سرزمین شده است. این عوامل به‌ویژه در طراحی و ساخت بناها و فضاهای عمومی و خصوصی تأثیر گذار بوده و باعث شده‌اند که معماری ایرانی هویتی متفاوت و غنی داشته باشد. مطالعات تاریخ معماری ایران در حال حاضر با چالش‌های جدی از جمله کمبود منابع مستند و داده‌های دقیق و تحلیل‌نشده روبه‌رو است. بسیاری از اطلاعات و یافته‌های میدانی و باستان‌شناسی در این حوزه هنوز به‌طور کامل تفسیر نشده‌اند. این کمبود اطلاعات می‌تواند مانع از شناخت صحیح روندهای تاریخی معماری ایران شود و به همین دلیل، نیاز به پژوهش‌های دقیق‌تر، استفاده از روش‌های نوین مطالعاتی و به کارگیری تکنیک‌های تحقیقاتی پیشرفته بیشتر از همیشه احساس می‌شود.
رشته کارشناسی ارشد معماری اسلامی به تربیت معمارانی می‌پردازد که قادرند در طراحی و ساخت بناها و فضاهای شهری، علاوه بر رعایت اصول زیبایی‌شناسی و کاربری‌های انسانی، اصول و دیدگاه‌های اسلامی را نیز در نظر بگیرند. در این رشته، دانشجویان به‌طور تخصصی با معماری دوره اسلامی در ایران و جهان آشنا می‌شوند و به بررسی بناهای شاخص این دوره‌ها و تحولات معماری اسلامی در نقاط مختلف جهان می‌پردازند. یکی از اهداف اصلی این گرایش، آشنایی با فلسفه معماری اسلامی و توانایی پیاده‌سازی آن در طراحی‌های معاصر است.
این رشته شامل مطالعات عمیق در زمینه تاریخ معماری، تحلیل عناصر و اجزای معماری اسلامی و تأثیرات آن بر فضاهای زندگی و ساختار شهری است. رشته معماری اسلامی با توجه به ویژگی‌های خاص جغرافیایی، اقلیمی و اجتماعی، به دانشجویان آموزش می‌دهد که چگونه اصول اسلامی را در طراحی معماری و شهرسازی به‌کار گیرند. همچنین، این رشته به آشنایی با تأثیرات فرهنگی، دینی و اجتماعی در فضای معماری می‌پردازد و به دانشجویان می‌آموزد که چگونه این اصول را با توجه به نیازهای انسانی و آسایش اقلیمی و صوتی در پروژه‌های معماری و شهرسازی استفاده کنند.
این گرایش در پی یافتن راه‌حل‌هایی است که ساختمانها را با شرایط اقلیمی بومی منطبق کرده و به کاهش مصرف انرژی کمک کند. با توجه به تغییرات اقلیمی و نیاز به طراحی معماری بهینه و سبز، رشته معماری و انرژی مهارت‌هایی در زمینه بهره‌برداری از منابع طبیعی و انرژی‌های تجدیدپذیر به دانشجویان می‌آموزد تا آنها بتوانند در طراحی ساختمانها و فضاهای شهری به حل مسائل مربوط به انرژی و پایداری پرداخته و در نهایت از اتلاف منابع جلوگیری کنند. در این دوره، دانشجویان با مباحث مختلفی از جمله طراحی اکولوژیک، ممیزی انرژی، فیزیک ساختمان، نرمافزارهای محاسباتی برای محاسبات نور، روشنایی، صوت و گرما، و مدیریت انرژی آشنا می‌شوند. این سرفصل‌ها به دانشجویان این امکان را می‌دهند که به‌طور مؤثر در طراحی بناهای سبز، کاهش مصرف انرژی و ارتقای پایداری محیطی نقش‌آفرینی کنند.
گرایش مدیریت پروژه و ساخت یکی از رشته‌های مهندسی است که بر تمام جنبه‌های مدیریتی و اجرایی پروژه‌های عمرانی، صنعتی و زیرساختی تمرکز دارد. این رشته در راستای تقویت توانمندیهای فارغ‌التحصیلان برای مدیریت مؤثر پروژه‌ها، برنامه‌ریزی، اجرا و نظارت بر پروژه‌های مختلف از جمله پروژه‌های ساختمانی، عمرانی، شهری و صنعتی طراحی شده است. این گرایش به فارغ‌التحصیلان کمک می‌کند تا به طور علمی و تخصصی فرآیندهای مدیریت پروژه را در پروژه‌های مختلف پیاده‌سازی کنند و در جهت ارتقای کیفیت و بهره‌وری پروژه‌ها در زمان مقرر با بودجه تعیین‌شده حرکت کنند.
در مقطع دکتری رشته معماری، فارغ‌التحصیلان از رشته‌های مختلف مرتبط می‌توانند برای شرکت در آزمون دکتری معماری اقدام کنند. برای قبولی در آزمون دکتری معماری، دو مرحله اصلی وجود دارد. آزمون کتبی که داوطلب باید در آزمون کتبی که شامل سوالات عمومی (زبان انگلیسی و استعداد تحصیلی) و تخصصی (مباحث معماری) است، نمره قبولی کسب کند تا وارد مرحله بعدی شود. مصاحبه تخصصی که پس از قبولی در آزمون کتبی، داوطلب در مصاحبه تخصصی که شامل ارزیابی دانش تخصصی، مهارت‌های پژوهشی، انگیزه تحصیلی و توانایی ارتباطی است، شرکت می‌کند. این مرحله تاثیر زیادی در پذیرش نهایی دارد. نتیجه نهایی بر اساس ترکیب نمره‌های آزمون کتبی و مصاحبه تخصصی مشخص می‌شود.طبق دفترچه آزمون دکتری ۱۴۰۴ منتشره از سوی سازمان سنجش آموزش کشور، فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد رشته‌های زیر مجاز به شرکت در کنکور دکتری معماری هستند.
AutoCAD یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین نرمافزارهای طراحی مهندسی است که به‌ویژه برای ترسیم نقشه‌های دو بعدی و سه‌بعدی معماری استفاده می‌شود. این نرم‌افزار به معماران این امکان را می‌دهد که نقشه‌های دقیق و جزئیات فنی پروژه‌ها را ترسیم کنند. از ویژگی‌های آن می‌توان به ابزارهای اندازه‌گیری، اصلاح و ویرایش اشکال هندسی اشاره کرد. تسلط بر AutoCAD برای معماران ضروری است، زیرا به آنها کمک می‌کند ایده‌های خود را به‌طور واضح منتقل کرده و دقت را در اجرای پروژه‌ها تضمین کنند. یادگیری AutoCAD می‌تواند شانس‌های شغلی را در شرکت‌های معماری و مهندسی افزایش دهد.
Revit نرم‌افزاری برای مدل‌سازی اطلاعات ساختمان (BIM) است که به معماران و مهندسین این امکان را می‌دهد که طراحی‌ها را در یک محیط سه‌بعدی و به‌صورت جامع و یکپارچه مدل‌سازی کنند. در این نرم‌افزار، تمامی اطلاعات پروژه از طراحی تا اجرا در یک مدل دیجیتال گنجانده می‌شود و تیم‌های مختلف پروژه می‌توانند به‌طور همزمان با مدل کار کنند. Revit به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و پیچیده کاربرد دارد و به تسهیل فرآیند طراحی و همکاری در تیم‌های مختلف کمک می‌کند. یادگیری این نرم‌افزار فرصت‌های شغلی بهتری را، به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ، ایجاد می‌کند.
SketchUp یک نرم‌افزار مدل‌سازی سه‌بعدی است که برای طراحی سریع و ساده مدل‌های سه‌بعدی استفاده می‌شود. این نرم‌افزار به معماران این امکان را می‌دهد که طرح‌های اولیه خود را به‌سرعت ایجاد کرده و آنها را به‌صورت مدل‌های سه‌بعدی مشاهده کنند. با رابط کاربری ساده و ابزارهای سریع خود، SketchUp برای طراحی‌های ابتدایی و مراحل اولیه مناسب است. همچنین، این نرم‌افزار با سایر ابزارهای طراحی به‌خوبی ادغام می‌شود. یادگیری SketchUp به معماران کمک می‌کند که در فرآیند طراحی سریع‌تر عمل کرده و ایده‌های خود را به‌صورت خلاقانه و با سرعت بیشتری به‌تصویر بکشند.
3ds Max یکی از نرمافزارهای پیشرفته برای رندرینگ و انیمیشن است که در صنعت معماری برای ایجاد تصاویر واقع‌گرایانه از مدل‌های سه‌بعدی استفاده می‌شود. این نرم‌افزار به معماران امکان می‌دهد تا رندرهای با کیفیت بالا با نورپردازی طبیعی و جزییات دقیق ایجاد کنند. 3ds Max همچنین قابلیت انیمیشن‌سازی و شبیه‌سازی حرکت دوربین را دارد. این نرم‌افزار برای ارائه طرح‌ها به مشتریان یا مقامات و نمایش پروژه‌های معماری به‌صورت واقع‌گرایانه و جذاب کاربرد دارد. تسلط بر 3ds Max به معماران کمک می‌کند تا در نمایش طرح‌های خود متمایز شوند.
ArchiCAD نرم‌افزاری از دسته BIM است که به‌طور خاص برای معماران طراحی شده است. این نرم‌افزار به دلیل رابط کاربری ساده و کاربر پسند خود برای پروژه‌های طراحی ساختمان بسیار مناسب است. ArchiCAD به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و چندرشته‌ای که نیاز به همکاری گسترده دارند، کاربرد دارد. این نرم‌افزار توانایی تولید مستندات دقیق از مدل‌های سه‌بعدی و بهینه‌سازی فرآیند طراحی و ساخت را فراهم می‌کند. یادگیری ArchiCAD می‌تواند همکاری مؤثر در تیم‌ها و بهبود مدیریت پروژه‌های پیچیده را تسهیل کند.
Rhino یک نرم‌افزار طراحی سه‌بعدی است که برای مدل‌سازی اشکال پیچیده و ارگانیک کاربرد دارد. این نرم‌افزار به‌ویژه در معماری مدرن و طراحی‌های آزاد و منحنی مفید است. Rhino ابزارهای قدرتمندی برای مدل‌سازی سطوح پیچیده و هندسه‌های غیرمعمول ارائه می‌دهد. این نرم‌افزار در طراحی‌های پیشرفته و تجربی، به‌ویژه در پروژه‌هایی که مرزهای سنتی را به چالش می‌کشند، محبوب است. یادگیری Rhino به معماران کمک می‌کند تا در طراحی‌های نوآورانه و پارامتریک برجسته شوند.
Lumion نرم‌افزاری برای رندرینگ سریع است که به معماران این امکان را می‌دهد تا مدل‌های سه‌بعدی خود را به‌صورت واقع‌گرایانه و باکیفیت بالا رندر کنند. این نرم‌افزار به‌ویژه برای نمایش طرح‌های معماری به‌صورت زنده و جذاب مناسب است. با رندرینگ آنی و زمان کم برای تولید تصاویر باکیفیت، Lumion به معماران کمک می‌کند تا ارائه‌های سریع و جذابی داشته باشند. یادگیری این نرم‌افزار می‌تواند فرآیند طراحی تا ارائه را تسریع کند و به معماران در ایجاد تجسم‌های قوی برای مشتریان کمک کند.
V-Ray یکی از موتورهای رندرینگ معروف است که با نرمافزارهای 3D مانند SketchUp، Rhino و 3ds Max کار می‌کند. این نرم‌افزار برای ایجاد رندرهای واقع‌گرایانه با شبیه‌سازی نور طبیعی و بافت‌های دقیق استفاده می‌شود. V-Ray به معماران کمک می‌کند طرح‌های خود را به‌صورت واقعی و دقیق به نمایش بگذارند. تسلط بر V-Ray می‌تواند معماران را در ایجاد تجسم‌های پیشرفته و واقع‌گرایانه متمایز کند.
Enscape نرم‌افزاری برای رندرینگ آنی و ایجاد تجربه‌های واقعیت مجازی از مدل‌های معماری است. این نرم‌افزار به‌ویژه برای طراحی‌های داخلی و خارجی مفید است و امکان مشاهده سریع و باکیفیت طرح‌ها را در محیط‌های سه‌بعدی فراهم می‌کند. Enscape به‌طور یکپارچه با نرم‌افزارهایی مانند Revit، SketchUp و Rhino کار می‌کند. یادگیری Enscape به معماران کمک می‌کند تا بازخورد فوری از تغییرات طراحی دریافت کنند و تجربه‌های جذاب و غوطه‌وری ایجاد نمایند.
BIM 360 یک پلتفرم مبتنی بر ابر است که همکاری و مدیریت پروژه را در تیم‌های طراحی، مهندسی و ساخت بهبود می‌بخشد. این نرم‌افزار به معماران این امکان را می‌دهد که به اطلاعات پروژه دسترسی داشته باشند، تغییرات را ردیابی کرده و در زمان واقعی همکاری کنند. BIM 360 به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و چندرشته‌ای که نیاز به هماهنگی دقیق دارند، ضروری است.
پروانه کار مهندسی یک مجوز قانونی است که به مهندسان این امکان را می‌دهد تا بر اساس رشته تحصیلی خود در صنعت‌های مختلف فعالیت کنند. فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف همچون مهندسی عمران، معماری، مکانیک، برق، شهرسازی، نقشه‌برداری و ترافیک، پس از گذراندن سنوات لازم، می‌توانند در آزمون نظام مهندسی استان یا شهر خود شرکت کنند. داشتن مدرک تحصیلی در رشته معماری برای شروع کار ضروری است، اما برای فعالیت حرفه‌ای در پروژه‌های معماری، تنها مدرک دانشگاهی کافی نیست. پروانه طراحی، نظارت و یا اجرا معماری یا پروانه کارشناس رسمی برای ورود به بازار کار و انجام پروژه‌های بزرگ ضروری است. این پروانه به مهندسان معمار این امکان را می‌دهد که به عنوان طراح و ناظر در پروژه‌های مختلف فعالیت کنند و به صورت حرفه‌ای به کار خود ادامه دهند. معماران در پروژه‌های ساختمانی از صفر تا صد نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.
پروانه کار مهندسی یک مجوز قانونی است که به مهندسان این امکان را می‌دهد تا بر اساس رشته تحصیلی خود در صنعت‌های مختلف فعالیت کنند. فارغ‌التحصیلان رشته‌های مختلف همچون مهندسی عمران، معماری، مکانیک، برق، شهرسازی، نقشه‌برداری و ترافیک، پس از گذراندن سنوات لازم، می‌توانند در آزمون نظام مهندسی استان یا شهر خود شرکت کنند. داشتن مدرک تحصیلی در رشته معماری برای شروع کار ضروری است، اما برای فعالیت حرفه‌ای در پروژه‌های معماری، تنها مدرک دانشگاهی کافی نیست. پروانه طراحی، نظارت و یا اجرا معماری یا پروانه کارشناس رسمی برای ورود به بازار کار و انجام پروژه‌های بزرگ ضروری است. این پروانه به مهندسان معمار این امکان را می‌دهد که به عنوان طراح و ناظر در پروژه‌های مختلف فعالیت کنند و به صورت حرفه‌ای به کار خود ادامه دهند. معماران در پروژه‌های ساختمانی از صفر تا صد نقش بسیار مهمی را ایفا می‌کنند.
مرحله اول – اقدامات قبل از شروع عملیات اجرایی ساختمان
پس از آنکه مهندس ناظر پروژه را از طریق سامانه خدمات مهندسی انتخاب کرد، باید اقداماتی را برای شروع مراحل مقدماتی انجام دهد. این اقدامات شامل بررسی‌ها و هماهنگی‌های ضروری برای آغاز عملیات اجرایی پروژه هستند و به شرح زیر است.
مرحله دوم – حین عملیات اجرای ساختمان
۱– مرحله خاکبرداری و فونداسیون: در این مرحله علاوه بر نکات قبلی، بررسی نتایج آزمایش‌های ژئوتکنیک و مشاوره با متخصصان می‌تواند مفید باشد. مطالعه راهنمای عمومی ناظران در زمینه فونداسیون نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.
۲– مرحله اسکلت: در این مرحله، با توجه به نوع ساختمان در حال اجرا، می‌توانید علاوه بر موارد ذکر شده، برای مطالعه بیشتر به راهنمای عمومی ناظران مراجعه کنید.
۳- مرحله سقف‌ها
۴- مرحله سفت‌کاری
۵- مرحله نازک‌کاری
مرحله سوم – بعد از اتمام عملیات اجرایی ساختمان
پس از اتمام عملیات اجرایی ساختمان و پیش از امضای گزارش نهایی پایان عملیات، باید نواقص و تخلفات احتمالی در پروژه مجدداً بررسی و اقدامات لازم برای رفع آنها انجام شود. در این مرحله، بررسی تخلفات از چهار منظر مختلف ضروری است تا اطمینان حاصل شود که تمامی قوانین و استانداردهای مربوطه رعایت شده است.
توصیه: در حال حاضر، دفتر خدمات الکترونیک شهر تنها برگ پایانکار را از ناظر هماهنگ‌کننده می‌پذیرد و نیازی به امضای سایر ناظران ندارد. با این حال، ناظر هماهنگ‌کننده باید ابتدا تاییدیه‌های کتبی از سایر ناظران (معماری، تاسیسات مکانیکی و برقی) دریافت کند و سپس اقدام به امضای برگ پایانکار نماید. در غیر این صورت، مسئولیت مهندسین ناظر معماری، تاسیسات مکانیکی و تاسیسات برقی بعد از صدور پایانکار و در طول سال‌های بهره‌برداری بر عهده ناظر هماهنگ‌کننده خواهد بود.
در خدمات نظارت معماری، رعایت دقیق وظایف و مراحل اجرایی ساختمان برای تضمین انطباق با استانداردها و مقررات ضروری است. مهندسین با توجه به شهری که در آن مشغول به‌کار هستند باید از سازمان مربوطه فرم‌ها و چک‌لیست‌ها را تهیه و نظارت کنند ولی موارد زیر در حالت کلی برای تمامی مهندسی ناظر معماری در کشور صدق می‌کند.
رعایت مصوبات مراجع ذیربط: کلیه شرح وظایف تدوین‌شده باید مطابق با مصوبات مراجع ذیربط و آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های ابلاغی از سوی مراجع ذیصلاح باشد. رعایت این مقررات الزامی است.
فارغ‌التحصیلان رشته معماری پس از گذراندن دوره‌های آموزشی و کسب تجربه‌های لازم، می‌توانند با اخذ پروانه اشتغال به کار، به عنوان مهندس طراح معماری در حوزه طراحی ساختمانها و سازه‌ها فعالیت کنند. این حرفه نیازمند ترکیبی از دانش فنی، خلاقیت هنری و توانایی حل مسئله است تا بتواند نیازهای کارفرما و مالک را به بهترین شکل برآورده کند. فرآیند طراحی معماری با دریافت دستور نقشه از شهرداری آغاز می‌شود. دستور نقشه، سندی است که بر اساس آن مجوز ساخت‌وساز و پروانه ساختمان صادر می‌شود. مهندس طراح معماری باید با در نظر گرفتن این دستور نقشه، ضوابط شهرسازی، قوانین معماری و خواسته‌های مالک، طرحی ارائه دهد که هم از نظر زیبایی‌شناختی جذاب باشد و هم از نظر فنی قابل اجرا. این طرح شامل تهیه نقشه‌های فاز یک (طراحی) و فاز دو (اجرایی) است که تمامی جزئیات معماری و سازه‌ای ساختمان را پوشش می‌دهد.
یکی از اصلی‌ترین وظایف مهندس طراح معماری، تهیه نقشه‌های دقیق و کامل است. این نقشه‌ها باید به گونه‌ای طراحی شوند که علاوه بر رعایت اصول معماری، نیازهای کارفرما و مالک را نیز برآورده کنند. مهندس معمار باید بتواند بین خواسته‌های زیبایی‌شناختی و الزامات فنی تعادل برقرار کند. به عنوان مثال، در طراحی یک ساختمان، باید به مواردی مانند نورگیری، تهویه، دسترسی‌ها، ابعاد فضاها و همچنین مصالح ساختمانی توجه ویژه‌ای شود. علاوه بر این، مهندس طراح معماری مسئولیت اخذ تاییدیه نقشه‌های معماری از شهرداری و پیگیری مراحل صدور پروانه ساختمان را بر عهده دارد. این فرآیند ممکن است شامل اصلاحات و تغییراتی در طرح اولیه باشد تا با ضوابط شهرداری و استانداردهای فنی سازگار شود. مهندس معمار باید بتواند این تغییرات را به‌طور حرفه‌ای مدیریت کند و اطمینان حاصل کند که طرح نهایی قابلیت اجرایی دارد.
مهندس طراح معماری در تهیه نقشه‌های اولیه، باید به ابعاد مختلفی از جمله زیبایی‌شناختی، عملکردی و فنی توجه کند. او با ترکیب ذوق هنری و دانش فنی خود، طرحی منحصربه‌فرد ارائه می‌دهد که نه تنها از نظر بصری جذاب است، بلکه تمامی نیازهای ساکنان آینده ساختمان را نیز برآورده می‌کند. به عنوان مثال، در طراحی یک ساختمان مسکونی، باید به مواردی مانند آرامش ساکنان، حریم خصوصی، فضای سبز و همچنین ایمنی و استحکام سازه توجه شود. مهندس طراح معماری همچنین مسئولیت انجام اصلاحات لازم در طرح را بر عهده دارد. این اصلاحات ممکن است به دلیل تغییر در خواسته‌های کارفرما، تطبیق با ضوابط شهرداری یا بهبود قابلیت اجرایی طرح انجام شود. مهندس معمار باید بتواند این تغییرات را به‌طور حرفه‌ای مدیریت کند و اطمینان حاصل کند که طرح نهایی نه تنها از نظر زیبایی‌شناختی و فنی مناسب است، بلکه از نظر اقتصادی نیز به صرفه باشد.
مهندس مجری ساختمان، به فردی حقیقی یا حقوقی اطلاق می‌شود که دارای پروانه اشتغال یا مجوز از وزارت مسکن و شهرسازی است و مسئولیت اجرای تمام عملیات اجرایی ساختمان را بر عهده دارد. این مهندس به‌عنوان نماینده فنی صاحب‌کار عمل کرده و باید پاسخگوی تمامی مراحل اجرایی به ناظرین و مراجع کنترل ساختمان باشد. به‌عبارتی دیگر، مهندس مجری به‌عنوان نماینده‌ای از طرف صاحب‌کار، باید پاسخگوی همه مراحل اجرایی ساختمان باشد و در صورت بروز هرگونه سوال یا اشکال از طرف ناظرین، او موظف به پاسخگویی است.
مهندس مجری مسئولیت بررسی تمامی نقشه‌ها در ابتدای پروژه را دارد و در صورت مشاهده هرگونه اشکال یا ایراد، نظرات پیشنهادی خود را به طراح اعلام می‌کند. همچنین اعمال هرگونه تغییرات مستلزم کسب مجوز از ناظر ساختمان دارای پروانه اشتغال به کار است.
این مهندس موظف است برنامه زمانبندی کارهای اجرایی را به اطلاع ناظر رسانده و کلیه عملیات اجرایی، به‌ویژه قسمت‌هایی که قرار است پوشیده شوند، را با هماهنگی ناظر انجام دهد. تمامی مراحل اجرای ساختمان باید مطابق با مقررات ملی ساختمان، ضوابط شهرسازی، و نقشه‌های مصوب انجام شود. علاوه بر این، مهندس مجری باید تسلط کاملی بر آیین‌نامه‌ها و نقشه‌های اجرایی داشته باشد و از مهندسان، کاردان‌های فنی، معماران تجربی، و کارگران ماهر در اجرای پروژه استفاده کند. همچنین مصالح استفاده‌شده باید با مصالح مندرج در نقشه‌ها تطابق داشته باشد.
از نظر درآمدی، مهندس مجری می‌تواند درآمدی عالی داشته باشد. قراردادهای مجری می‌تواند به‌صورت قرارداد با مصالح، بدون مصالح و مدیریت پیمان باشد. قراردادهای مدیریت پیمان بیشترین درآمد را دارند ولی نیاز به تجربه کارگاهی و ایجاد ارتباطات موثر دارند. وظیفه مجری همچنین شامل توضیح و توجیه نهادهای قانونی در صورت بروز هرگونه تخلف در پروژه می‌شود. این موضوع نشان‌دهنده اهمیت و حساسیت نقش مجری در پیشبرد اهداف و پروژه‌های ساختمانی است.
اجرای ساختمان توسط مهندس معمار یا مهندس عمران که دارای پروانه اشتغال اجرا (مجری ذیصلاح) است انجام می‌شود. مطابق مقررات ملی ساختمان یکی از الزامات صدور پروانه ساختمانی وجود مجری ذیصلاح و دارای پروانه اشتغال به کار در روند ساخت و ساز است. اجرای ساختمان با توجه به وسعت و پیچیدگی کارها نیازمند حضور تمام وقت در محل پروژه است. همچنین به خاطر تعامل زیاد مجری با کارگران، پیمانکاران و… نیازمند مهارت ارتباطی قوی، توانایی جسمی و روحی و روحیه و پشتکار قوی در برابر سختی کار، موانع، چالش‌های اجرایی است.
در تیر ماه سال ۱۳۸۴، وزارت مسکن و شهرسازی اعلام کرد که تمامی پروژه‌های ساختمانی با حداقل یک متر مربع مساحت باید زیر نظر مهندسان مجری ساختمان انجام و اجرا شوند. این قانون به مدت ۲ سال در کشور اجرا شد تا اینکه در سال ۱۳۸۶، شهرداری شکایتی به دیوان عدالت اداری ارسال کرد. شهرداری با این قانون مخالفت کرد و اعلام کرد که وزارت مسکن و شهرسازی نباید هیچ مالکی را ملزم به گرفتن مجری کند. دیوان عدالت اداری پس از بررسی، این قانون را تایید و سپس لغو کرد.
نکته جالب در این زمینه این است که مغایرت قانونی بین رای دیوان عدالت اداری و محاکم قضایی وجود داشت. هنگامی که بین این دو مجموعه تضاد ایجاد می‌شود، ارجحیت با دستگاه قضایی است. به دلیل الزام‌آور بودن حضور مهندسان مجری در ساختمان‌های بالای یک متر مربع، این موضوع منطقی به نظر می‌رسید که احتمال حضور چنین مجریانی در پروژه‌های ساختمانی وجود داشته باشد. در این میان، سازمان نظام مهندسی بدون در نظر گرفتن تصمیمات دو مجموعه فوق، پیشنهاد داد که تنها در پروژه‌هایی با زیربنای حداقلی ۱۵۰۰ متر مربع، حضور مهندس مجری ساختمان الزامی باشد. این موضوع به صورت رسمی تصویب شد و مشکلاتی را برای سازمان به وجود آورد. اکنون اجرای ساختمانها براساس آیین‌نامه مقررات ملی نظام مهندسی و دستورالعمل‌های شهرداری در تمامی مراحل اجرای کار بر عهده مجری ساختمان است. مهندس مجری موظف است که اجرای ساختمان را مطابق با مقررات ملی ساختمان، ضوابط شهرسازی، و نقشه‌های مصوب مرجع صدور پروانه انجام دهد. همچنین، این مهندس باید برنامه زمانبندی کارهای اجرایی را به اطلاع ناظر رسانده و کلیه عملیات اجرایی، به‌ویژه قسمت‌هایی که قرار است پوشیده شوند، را با هماهنگی ناظر انجام دهد. علاوه بر این، مصالح استفاده شده باید با مصالح مندرج در نقشه‌ها تطابق داشته باشد. همچنین مهندس مجری باید توانایی تفسیر مقررات ملی ساختمان و تسلط کامل بر آیین‌نامه‌ها و نقشه‌های اجرایی را داشته باشد و از مهندسان، کاردان‌های فنی، معماران تجربی، و کارگران ماهر در اجرای پروژه استفاده کند.
معمار تجربی کسی است که توانایی نقشه‌خوانی و پیاده کردن نقشه روی زمین را دارد و می‌تواند عملیات اجرایی ساختمان را تا مرحله اتمام نظارت و کنترل نماید. به منظور تعیین حدود صلاحیت حرفه‌ای و ظرفیت اشتغال کاردان‌ها و معماران تجربی، فعالیت‌های فنی مهندسی در بخش اجرای ساختمان براساس پیچیدگی عوامل، حجم کار و موقعیت جغرافیایی به سه گروه الف، ب و ج تقسیم می‌شود.
حدود صلاحیت و ظرفیت اشتغال دارنده پروانه اشتغال با توجه به پایه پروانه اشتغال، مدرک تحصیلی، سوابق کار حرفه‌ای و توانایی متقاضی و سایر عوامل مؤثر، طبق دستورالعمل وزارت مسکن و شهرسازی تعیین و در پروانه اشتغال درج می‌شود.
ماده ۲۶ – برای دارندگان مدرک تحصيلی كاردانی فنی، ديپلم فنی و همچنين معماران تجربی در صورت قبول شدن در آزمون علمی و عملی مربوط در يكی از رشته‌های موضوع قانون – حسب مورد ـ پروانه اشتغال در سه درجه پايه (۳) پايه (۲) و پايه (1) به شرح زير صادر می‌شود.
الف) برای دارندگان كاردانی فنی مورد تاييد وزارت فرهنگ و آموزش عالی در يكی از رشته‌های موضوع قانون با:
ب) برای دارندگان مدرک كاردانی فنی ساير وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی در يكی از رشته‌های موضوع قانون با:
پ) براي دارندگان مدرک ديپلم فنی در يكی از رشته‌های موضوع قانون با:
ت ) براي دارندگان ساير مدارك تحصيلی و معماران تجربی در يكی از رشته‌های موضوع قانون با :
تبصره – سابقه و تجربه مفيد حسب گواهی‌ها و مدارک مندرج در ماده (6) اين آیين‌نامه و ساير مستندات مورد قبول وزارت مسكن و شهرسازی احراز می‌شود.
ماده 27- متقاضيان موضوع اين فصل از آیين‌نامه بايد تقاضای كتبی خود را همراه با مدارک زير در تهران به وزارت مسكن و شهرسازی و در استان‌ها به سازمان مسكن و شهرسازی استان تسليم نمايند:
الف ) تصوير مصدق مدرک تحصيلی كه به تاييد مراجع ذيصلاح رسيده است و در مورد كاردان‌ها با تعيين و تصريح رشته و گرايش آن.
ب ) گواهی سابقه و تجربه مفيد به شرح مذكور در ماده (6) اين آیين‌نامه.
پ ) ارایه مدرک قبولی در آزمون علمی و عملی.
ت ) فتوكپی كارت كد اقتصادی متقاضی.
ث ) فيش بانكی مربوط به پرداخت عوارض صدور پروانه اشتغال.
ج ) مدارک عضويت در تشكل حرفه‌های مربوط در صورت تاسيس تشكيلات مذكور.
چ ) ارایه مدرک هويت به ترتيبی كه در فرم تقاضا قيد شده است.
ماده 28- نحوه برگزاری آزمون و سوالات علمی و تجربی و عنداللزوم مصاحبه حضوری در سراسر كشور يكسان و متحدالشكل می‌باشد.
سوالات به صورتی كتبی به وسيله وزارت مسكن و شهرسازی تهيه و در اختيار سازمان‌های مسكن و شهرسازی استان قرار می‌گيرد، تا با نظارت مستقيم و همكاری نظام مهندسی استان آزمون برگزار شود. تصحيح اوراق و اعلام اسامی پذيرفته‌شدگان و عنداللزوم انجام مصاحبه حضوری در تهران با وزارت مسكن و شهرسازی و در استان‌ها با سازمان مسكن و شهرسازی استان است. پس از تاسيس تشكيلات حرفه‌اي در برگزاري آزمون‌ها از همكاری تشكيلات مذكور استفاده خواهد شد.
ماده 29- به منظور تعيين حدود صلاحيت حرفه‌ای و ظرفيت اشتغال كاردان‌ها و معماران تجربی، فعاليت‌های فنی مهندسی در بخش اجرای ساختمان براساس پيچيدگی عوامل و حجم كار و موقعيت جغرافيايی به سه گروه الف ، ب و ج تقسيم می‌شود. سپس با توجه به پايه پروانه اشتغال و مدرك تحصيلی و سوابق كار حرفه ای و توانايی متقاضی و ساير عوامل موثر، حدود صلاحيت و ظرفيت اشتغال دارنده پروانه اشتغال طبق دستورالعملی كه به وسيله وزارت مسكن و شهرسازی تهيه و ابلاغ ميشود تعيين و در پروانه اشتغال درج می‌شود.
ماده 30- مدت اعتبار پروانه اشتغال به كار كاردانی يا كار تجربی (3) سال است و در انقضای مدت، در صورت وجود شرايط لازم قابل تمديد است.
ماده 31- كليه امور مربوط به پروانه اشتغال اعم از فقدان اعتبار يا معلق شدن اعتبار و ساير موارد از جمله تفويض اختيار در مورد صدور و غير اين‌ها تابع مقررات مصوب مربوط به دارندگان پروانه اشتغال به كار مهندسی است.
ماده 32- مرجع و نحوه رسيدگی به تخلفات حرفه‌ای و انضباطی دارندگان پروانه اشتغال به كار كاردانی و تجربی نيز مانند دارندگان پروانه اشتغال به كار مهندسی است، لكن پس از تاسيس تشكيلات حرفه‌ای مربوط، شورای انتظامی استان و مرجع تجديدنظر با همكاری و هماهنگی تشكيلات مذكور اقدام خواهند كرد و موارد خاصی كه در مورد اين گروه بايد مورد توجه مراجع رسيدگی كننده قرار گيرد و يا بايد از آن استثنا شود با توجه به پيشنهادات تشكيلات حرفه‌ای مربوط طی دستورالعملی به وسيله وزارت مسكن و شهرسازی به شورای انتظامی استان و مرجع تجديدنظر ابلاغ خواهد شد.
ماده ۲۶ – برای دارندگان مدرک تحصيلی كاردانی فنی، ديپلم فنی و همچنين معماران تجربی در صورت قبول شدن در آزمون علمی و عملی مربوط در يكی از رشته‌های موضوع قانون – حسب مورد ـ پروانه اشتغال در سه درجه پايه (۳) پايه (۲) و پايه (1) به شرح زير صادر می‌شود.
الف) برای دارندگان كاردانی فنی مورد تاييد وزارت فرهنگ و آموزش عالی در يكی از رشته‌های موضوع قانون با:
ب) برای دارندگان مدرک كاردانی فنی ساير وزارتخانه‌ها و موسسات دولتی در يكی از رشته‌های موضوع قانون با:
پ) براي دارندگان مدرک ديپلم فنی در يكی از رشته‌های موضوع قانون با:
ت ) براي دارندگان ساير مدارك تحصيلی و معماران تجربی در يكی از رشته‌های موضوع قانون با :
تبصره – سابقه و تجربه مفيد حسب گواهی‌ها و مدارک مندرج در ماده (6) اين آیين‌نامه و ساير مستندات مورد قبول وزارت مسكن و شهرسازی احراز می‌شود.
ماده 27- متقاضيان موضوع اين فصل از آیين‌نامه بايد تقاضای كتبی خود را همراه با مدارک زير در تهران به وزارت مسكن و شهرسازی و در استان‌ها به سازمان مسكن و شهرسازی استان تسليم نمايند:
الف ) تصوير مصدق مدرک تحصيلی كه به تاييد مراجع ذيصلاح رسيده است و در مورد كاردان‌ها با تعيين و تصريح رشته و گرايش آن.
ب ) گواهی سابقه و تجربه مفيد به شرح مذكور در ماده (6) اين آیين‌نامه.
پ ) ارایه مدرک قبولی در آزمون علمی و عملی.
ت ) فتوكپی كارت كد اقتصادی متقاضی.
ث ) فيش بانكی مربوط به پرداخت عوارض صدور پروانه اشتغال.
ج ) مدارک عضويت در تشكل حرفه‌های مربوط در صورت تاسيس تشكيلات مذكور.
چ ) ارایه مدرک هويت به ترتيبی كه در فرم تقاضا قيد شده است.
ماده 28- نحوه برگزاری آزمون و سوالات علمی و تجربی و عنداللزوم مصاحبه حضوری در سراسر كشور يكسان و متحدالشكل می‌باشد.
سوالات به صورتی كتبی به وسيله وزارت مسكن و شهرسازی تهيه و در اختيار سازمان‌های مسكن و شهرسازی استان قرار می‌گيرد، تا با نظارت مستقيم و همكاری نظام مهندسی استان آزمون برگزار شود. تصحيح اوراق و اعلام اسامی پذيرفته‌شدگان و عنداللزوم انجام مصاحبه حضوری در تهران با وزارت مسكن و شهرسازی و در استان‌ها با سازمان مسكن و شهرسازی استان است. پس از تاسيس تشكيلات حرفه‌اي در برگزاري آزمون‌ها از همكاری تشكيلات مذكور استفاده خواهد شد.
ماده 29- به منظور تعيين حدود صلاحيت حرفه‌ای و ظرفيت اشتغال كاردان‌ها و معماران تجربی، فعاليت‌های فنی مهندسی در بخش اجرای ساختمان براساس پيچيدگی عوامل و حجم كار و موقعيت جغرافيايی به سه گروه الف ، ب و ج تقسيم می‌شود. سپس با توجه به پايه پروانه اشتغال و مدرك تحصيلی و سوابق كار حرفه ای و توانايی متقاضی و ساير عوامل موثر، حدود صلاحيت و ظرفيت اشتغال دارنده پروانه اشتغال طبق دستورالعملی كه به وسيله وزارت مسكن و شهرسازی تهيه و ابلاغ ميشود تعيين و در پروانه اشتغال درج می‌شود.
ماده 30- مدت اعتبار پروانه اشتغال به كار كاردانی يا كار تجربی (3) سال است و در انقضای مدت، در صورت وجود شرايط لازم قابل تمديد است.
ماده 31- كليه امور مربوط به پروانه اشتغال اعم از فقدان اعتبار يا معلق شدن اعتبار و ساير موارد از جمله تفويض اختيار در مورد صدور و غير اين‌ها تابع مقررات مصوب مربوط به دارندگان پروانه اشتغال به كار مهندسی است.
ماده 32- مرجع و نحوه رسيدگی به تخلفات حرفه‌ای و انضباطی دارندگان پروانه اشتغال به كار كاردانی و تجربی نيز مانند دارندگان پروانه اشتغال به كار مهندسی است، لكن پس از تاسيس تشكيلات حرفه‌ای مربوط، شورای انتظامی استان و مرجع تجديدنظر با همكاری و هماهنگی تشكيلات مذكور اقدام خواهند كرد و موارد خاصی كه در مورد اين گروه بايد مورد توجه مراجع رسيدگی كننده قرار گيرد و يا بايد از آن استثنا شود با توجه به پيشنهادات تشكيلات حرفه‌ای مربوط طی دستورالعملی به وسيله وزارت مسكن و شهرسازی به شورای انتظامی استان و مرجع تجديدنظر ابلاغ خواهد شد.
متقاضیان رشته معماری برای کسب پروانه مهندسی در ۳ صلاحیت نظارت، اجرا و طراحی باید فارغ التحصیل یکی از رشته‌های مرتبط با معماری مطابق بخشنامه‌ی ۶۰۹۵۸۴۳۰ باشند به این نکته توجه کنید که متقاضیانی که کارشناسی ناپیوسته تحصیل کرده‌اند باید مدرک کاردانی مرتبط داشته باشند. برای ثبت‌نام در آزمون نظام مهندسی باید حداقل مدرک کارشناسی پیوسته و یا ناپیوسته در یکی از گرایش‌های معماری داشته باشند و از زمان تاریخ صدور مدرک کارشناسی ۳ سال گذشته باشد. طبق شرایط لازم برای ثبت نام در آزمون نظام مهندسی متقاضیان ۲ سال پس از کارشناسی ارشد و ۱ سال پس از فارغ‌التحصیلی مقطع دکتری می‌توانند در آزمون شرکت کنند.
آزمون نظارت، اجرا و طراحی رشته‌ی معماری به صورت جداگانه برگزار می‌شود؛ یعنی برای دریافت پروانه نظارت، اجرا و طراحی باید ۳ آزمون جداگانه را قبول شویم. طبق تمامی آزمون‌های نظام مهندسی جزوه باز و به صورت تستی برگزار می‌شود. قبولی در این آزمون نیازمند کسب نمره حد نصاب ۵۰ است. تفاوت آزمون نظارت و اجرا با آزمون طراحی معماری در تعداد سوال، نوع سوال و زمان آزمون است. در آزمون نظارت و اجرا سوالات به صورت تستی خواهد بود ولی در آزمون طراحی سوال به صورت طراحی پلان و تشریحی است. برای قبولی از ۶۰ سوال مطرح شده نیاز به پاسخگویی به ۳۰ سوال هستیم، کل امتیاز این دو آزمون ۱۰۰ است که با پاسخگویی به نصف سوالات امتیاز ۵۰ را دریافت کرده و در آزمون قبول می‌شویم. برای قبولی در آزمون طراحی باید به ۱ سوال که به صورت تشریحی است پاسخ دهیم که امتیاز کل آزمون ۵۰ است که نمره ۲۵ قبولی در آزمون را به ارمغان می‌آورد.
مهندس ناظر معمار بعد از قبولی در آزمون و دریافت پروانه می‌تواند کلیه عملیات اجرایی در ساختمان را از زمان صدور پروانه ساخت تا پایان کار نظارت کند. تطبیق مراحل ساخت با نقشه‌های اجرایی و همچنین کنترل مغایرت‌ها از وظایف اصلی مهندس ناظر است.
لیست منابع همواره در حال آپدیت است (آخرین آپدیت ۱۴۰۳/۷/۱۴)
پس از قبولی در آزمون و اخذ پروانه نظام مهندسی در صلاحیت اجرا، مهندس مجری به عنوان نماینده قانونی کارفرما در ساختمان است. مجری ساختمان وظیفه اجرای صحیح کلیه‌ی عملیات اجرایی ساختمانی را، طبق مقررات ملی ساختمان و دستورالعمل‌های وزارت راه و شهرسازی و همچنین سازمان نظام مهندسی را به عهده دارد. مجری ساختمان برنامه‌ی زمانبندی کارهای اجرایی را نیز به اطلاع ناظر پروژه می‌رساند.
مهندس معمار پس از قبولی در آزمون طراحی نظام مهندسی صلاحیت طراحی پایه ۳ را اخذ می‌کند و می‌تواند به نسبت ظرفیت اشتغال خود اقدام به کار نماید. طراح در ساختمان با رعایت اصول معماری و همچنین مقررات شهرداری و مقررات ملی ساختمان اقدام به طراحی نقشه‌های فاز یک و فاز دو بر اساس نیاز کارفرما می‌کند. طراح پروژه باید قابلیت اجرایی شدن طرح را در طی پروسه‌ی طراحی نیز در نظر بگیرد.