دسته‌بندی مقالات:
مهندسی ترافیک یک شاخه تخصصی از مهندسی حمل و نقل است که به تحلیل، طراحی و بهینه‌سازی سیستم‌های ترافیکی و جریان وسایل نقلیه در جاده‌ها و معابر می‌پردازد. این رشته شامل بررسی جنبه‌های مختلف ترافیک از جمله مدیریت حرکت خودروها، پیاده‌ها و سیستم‌های حمل و نقل عمومی می‌شود و همچنین به بهبود ایمنی و کاهش مشکلات ناشی از ترافیک سنگین توجه دارد. مهندسی ترافیک نه تنها به جنبه‌های فنی و مهندسی متمرکز است، بلکه تعاملات انسانی و رفتار رانندگان، عابران و مسافران را نیز در طراحی سیستم‌ها لحاظ می‌کند. این رشته به‌نوعی میان‌رشته‌ای است و با علوم مختلفی از جمله روانشناسی، جامعه‌شناسی، اقتصاد و زیست‌شناسی محیطی در ارتباط است. مهندسی ترافیک به‌عنوان یکی از زیرمجموعه‌های مهندسی حمل و نقل، فرآیندهای طراحی، تحلیل، بهینه‌سازی، مدیریت و اجرای سیستم‌های حمل و نقل را شامل می‌شود. هدف اصلی این رشته، تسهیل حرکت افراد و کالاها در شبکه‌های حمل و نقل، به‌ویژه در جاده‌ها و معابر شهری است. مهندسان ترافیک با استفاده از ابزارهایی همچون مدل‌های شبیه‌سازی ترافیکی، تحلیل داده‌ها و سیستم‌های مدیریت ترافیک هوشمند (ITS) سعی می‌کنند تا ترافیک را در شرایط مختلف بهینه کرده و کنترل کنند. این رشته همچنین شامل طراحی هندسی جاده‌ها و معابر، ارتقای کارایی سیستم‌های ترافیکی، کاهش تصادفات، افزایش ایمنی و کاهش اثرات منفی زیست‌محیطی ناشی از ترافیک می‌شود.
آزمون نظام مهندسی ترافیک در یک آزمون برگزار می شود و دارای یک صلاحیت مهندسی ترافیک است. طبق تمامی آزمون‌ها، این آزمون نیز به صورت رقابتی نیست و برای قبولی در آن کسب نمره حد نصاب ۵۰ کافی است. آزمون به صورت جزوه باز برگزار می‌شود و سوالات به صورت تستی چهار گزینه‌ای است. به این نکته باید توجه شود که آزمون‌های نظام مهندسی دارای نمره منفی نیز هستند.
مهندسی ترافیک، به‌عنوان رشته‌ای که امروز شناخته می‌شود، از تحولات عمده‌ای در زمینه وسایل نقلیه موتوری و رشد جوامع شهری نشأت گرفته است. هرچند این رشته به‌طور رسمی در قرن بیستم به‌عنوان یک تخصص مستقل به رسمیت شناخته شد، ریشه‌های آن در تاریخ به دوران‌های بسیار دورتر باز می‌گردد. در واقع، مسئله مدیریت ترافیک و حرکت وسایل نقلیه در بسیاری از تمدن‌های باستانی نیز وجود داشته است. برای نمونه، در روم باستان، خیابان‌های یک‌طرفه برای تسهیل حرکت وسایل نقلیه طراحی شده بود و فضاهایی برای پارک ارابه‌ها خارج از مسیر اصلی فراهم گردیده بود. همچنین، به دلیل تراکم بالای ترافیک، در برخی ساعات روز، ورود ارابه‌ها به مناطق مرکزی شهر ممنوع می‌شد. این اقدامات اولیه نمایانگر اهمیت مدیریت ترافیک حتی در دوران باستان بوده است. در حدود ۲۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح در بابل، قوانینی برای تنظیم تردد در خیابان‌های سنگفرش شده وجود داشته که می‌توان آن را اولین نمونه‌های مقررات ترافیکی به حساب آورد. جزایر ترافیکی و میدان‌ها که در دوران گذشته ساخته می‌شدند، به نوعی برای نظم‌دهی به حرکت وسایل نقلیه و عابران طراحی شده بودند. با گذشت زمان و پیچیده‌تر شدن جوامع، مفهوم و مدیریت ترافیک نیز گسترش یافت. در اواخر قرن شانزدهم میلادی، در جاده‌ای که از شهر نیومکزیکو شروع می‌شد، علامت‌گذاری‌های رنگی برای هدایت ترافیک آغاز گردید. این روند به‌تدریج در کشورهای مختلف گسترش یافت. طبق گزارش‌های انستیتو مهندسی ترافیک آمریکا، اولین علامت‌گذاری خط محور در سال ۱۹۱۱ در بخش وین ایالت میشیگان اجرا شد. اولین چراغ راهنمایی در سال 1921 در شهر هوستون نصب شد و تنها یک سال بعد، یعنی در ۱۹۲۲، اولین چراغ راهنمایی هماهنگ در همین شهر به‌کار افتاد. این پیشرفت‌ها هم‌زمان با افزایش استفاده از اتومبیل به‌عنوان وسیله اصلی حمل و نقل و رشد حجم ترافیک در شهرها بود که موجب پیچیده‌تر شدن چالش‌های مدیریت ترافیک شد. با تکمیل پروژه‌های توسعه راه‌ها و به‌ویژه با رایج شدن استفاده از خودروهای شخصی و کامیون‌ها برای حمل کالا، مشکلات جدیدی در زمینه ترافیک ایجاد شد. سرعت بالا و افزایش حجم ترافیک، مسائلی به‌وجود آورد که دیگر با روش‌های قدیمی و کنترل دستی پلیس قابل حل نبود. در این راستا، مهندسان ترافیک وارد میدان شدند و با استفاده از علوم مختلف، به‌دنبال حل این چالش‌ها برآمدند. در نتیجه، مهندسی ترافیک به‌طور رسمی به‌عنوان یک تخصص علمی و مهندسی شناخته شد.
رشته مهندسی ترافیک در ایران عمدتاً در قالب گرایش مهندسی حمل و نقل در مقطع کارشناسی ارشد ارائه می‌شود و جزو شاخه‌های رشته مهندسی عمران محسوب می‌گردد. برای ورود به این گرایش در مقطع ارشد، داوطلبان باید در مقطع کارشناسی در رشته‌ای مرتبط با مهندسی عمران یا رشته‌های مشابه مانند معماری، شهرسازی یا مهندسی راه و ساختمان تحصیل کرده باشند. سپس برای پذیرش در مقطع کارشناسی ارشد، لازم است در کنکور کارشناسی ارشد مهندسی عمران که توسط سازمان سنجش برگزار می‌شود، شرکت کنند. این آزمون شامل مباحث عمومی مهندسی عمران، فیزیک، ریاضیات و دروس تخصصی مهندسی ترافیک و حمل و نقل است. پس از قبولی در کنکور و پذیرش در دانشگاه، دانشجویان می‌توانند وارد گرایش مهندسی حمل و نقل شوند که شامل بخش‌های مختلفی مانند حمل و نقل جاده‌ای، ریلی، هوایی و دریایی است. تمرکز این رشته بیشتر بر طراحی، تحلیل و بهینه‌سازی سیستم‌های ترافیکی در مقیاس شهری و بین‌شهری است.
در مقطع کارشناسی ارشد مهندسی ترافیک، دانشجویان با مجموعه‌ای از دروس تخصصی روبه‌رو می‌شوند که هدف آنها، آماده‌سازی فرد برای تحلیل و طراحی سیستم‌های ترافیکی پیچیده است.
مهندسی ترافیک در ایران از دهه ۱۳۴۰ با تأسیس رشته‌های مهندسی حمل و نقل و طراحی جاده‌ها در دانشگاه‌ها آغاز شد. در این زمان، با افزایش استفاده از خودروها و رشد سریع جمعیت شهری، مشکلات ترافیکی به‌ویژه در تهران و دیگر شهرهای بزرگ، به یکی از چالش‌های اصلی کشور تبدیل شد. به همین دلیل، مهندسی ترافیک برای مدیریت این مشکلات و طراحی سیستم‌های حمل و نقل شهری ضروری بود. پس از انقلاب اسلامی، مشکلات ترافیکی در ایران به‌ویژه در تهران افزایش پیدا کرد. در دهه ۱۳۶۰، وزارت راه و ترابری و سایر نهادهای دولتی، پروژه‌های مهمی همچون طراحی و ساخت شبکه‌های مترو، احداث بزرگراه‌ها، پل‌ها و تقاطع‌های جدید را شروع کردند. این پروژه‌ها نقش موثری در کاهش ترافیک و بهبود حمل و نقل شهری داشتند. در دهه‌های ۱۳۶۰ و ۱۳۷۰، وزارت راه و ترابری تعدادی از مهندسان ترافیک را به کشورهای پیشرفته اعزام کرد تا از فناوری‌ها و دستاوردهای جدید این رشته بهره‌برداری کنند. این اعزام‌ها موجب ارتقای سطح علمی مهندسان ایرانی شد و باعث شد که در پروژه‌های ترافیکی کشور از جدیدترین روش‌ها و فنون استفاده شود.
در دهه ۱۳۸۰، مهندسی ترافیک به‌طور جدی در دانشگاه‌های ایران تدریس شد و دوره‌های تحصیلات تکمیلی در این رشته راه‌اندازی گردید. در این زمان، پروژه‌های بزرگ دیگری مانند توسعه مترو، احداث بزرگراه‌ها، و بهبود حمل و نقل عمومی در تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران آغاز شد که تاثیرات مثبتی در کاهش ترافیک و بهبود کیفیت زندگی شهری داشتند. با ورود تکنولوژی‌های نوین در دهه‌های اخیر، استفاده از سیستم‌های هوشمند ترافیکی در ایران به‌ویژه در تهران شروع شد. این سیستم‌ها شامل کنترل هوشمند چراغ‌های راهنمایی، نظارت بر وضعیت جاده‌ها و استفاده از فناوری‌هایی مانند دوربین‌های نظارتی و سامانه‌های اطلاعات ترافیکی بودند که باعث کاهش ترافیک و ارتقای ایمنی شهری شدند. امروزه مهندسی ترافیک در ایران به‌عنوان یکی از رشته‌های کلیدی در توسعه پایدار شهری شناخته می‌شود. پروژه‌های جدید مانند گسترش خطوط مترو، احداث تقاطع‌های غیرهمسطح، بهبود حمل و نقل عمومی و خصوصی، و استفاده از فناوری‌های نوین همچون خودروهای خودران در حال اجرا هستند. این اقدامات نه تنها به بهبود وضعیت ترافیک کمک می‌کنند، بلکه در کاهش آلودگی هوا و ارتقای کیفیت زندگی شهری نیز نقش بسزایی دارند.
شبیه‌سازی ترافیک از حدود چهل سال پیش در کشورهای پیشرفته آغاز شد. این فرایند در ابتدا برای بررسی رفتار سیستم‌های حمل‌ونقل به‌طور عمومی و سپس به‌طور خاص برای تحلیل‌های شهری و بین‌شهری مورد استفاده قرار گرفت. امروز، شبیه‌سازی ترافیک به یکی از ابزارهای کلیدی در مهندسی حمل‌ونقل تبدیل شده است که نقش مهمی در مدیریت شبکه‌های حمل‌ونقل ایفا می‌کند. شبیه‌سازی ترافیک یکی از ابزارهای اساسی در مهندسی حمل‌ونقل است که به‌طور گسترده برای مدیریت و تحلیل وضعیت ترافیکی مناطق مختلف استفاده می‌شود. این فرآیند شامل ایجاد مدل‌های ریاضی برای شبیه‌سازی رفتار سیستم‌های حمل‌ونقل در فضای مجازی است. هدف از شبیه‌سازی ترافیک، تحلیل و ارزیابی شرایط موجود در شبکه‌های حمل‌ونقل است تا بتوان به بهینه‌سازی و افزایش بهره‌وری این سیستم‌ها کمک کرد. اهداف و مزایای شبیه‌سازی ترافیک نیز به صورت زیر است.
مدل‌های شبیه‌سازی ترافیک ابزاری برای بررسی و تجزیه و تحلیل رفتار ترافیکی در شرایط مختلف هستند. این مدل‌ها به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند..
مدل‌های میکروسکوپی دقیق‌ترین سطح شبیه‌سازی ترافیک را فراهم می‌کنند و تمرکز آنها بر رفتار فردی هر خودرو است. این مدل‌ها به تحلیل تعاملات میان خودروها، سرعت، فاصله‌ها، نوع وسایل نقلیه و رعایت قوانین رانندگی می‌پردازند. در این نوع مدل‌ها، هر وسیله نقلیه به‌طور مستقل با ویژگی‌های خاص خود مدل‌سازی می‌شود.
مدل‌های ماکروسکوپی برخلاف مدل‌های میکروسکوپی، تمرکز کمتری بر رفتار فردی خودروها دارند و به‌طور کلی‌تر به تحلیل جریان ترافیک می‌پردازند. این مدل‌ها به‌ویژه برای تحلیل رفتار کلی جریان ترافیک و استفاده از داده‌های آماری به‌کار می‌روند. به‌جای تمرکز بر هر خودرو، این مدل‌ها ویژگی‌هایی مانند سرعت متوسط، چگالی ترافیک و حجم کلی خودروها را تحلیل می‌کنند.
برای شبیه‌سازی دقیق ترافیک، باید متغیرهای مختلفی در نظر گرفته شوند که تأثیر زیادی بر دقت شبیه‌سازی دارند. این متغیرها می‌توانند شامل موارد مختلفی باشند که در انتخاب مدل و شرایط شبیه‌سازی نقش دارند.
بسیاری از شبیه‌سازی‌های ترافیکی ترکیبی از مدل‌های میکروسکوپی و ماکروسکوپی هستند. این مدل‌ها به‌عنوان مدل‌های هیبریدی شناخته می‌شوند و از مزایای هر دو مدل بهره می‌برند. این ترکیب می‌تواند شبیه‌سازی‌های دقیق‌تر و کامل‌تری از رفتار ترافیک در مقیاس‌های مختلف ارائه دهد.
انتخاب مدل مناسب برای شبیه‌سازی ترافیک بستگی به نوع تحلیل، مقیاس پروژه و پیچیدگی شرایط محیطی دارد. هر دو نوع مدل میکروسکوپی و ماکروسکوپی ابزارهای بسیار مفیدی هستند که می‌توانند تحلیل‌های جامع‌تری را در کنار یکدیگر انجام دهند.
نرم‌افزار Synchro Studio: یکی از ابزارهای قدرتمند شبیه‌سازی ترافیک است که برای طراحی، تحلیل و بهینه‌سازی سیستم‌های ترافیکی به‌ویژه در تقاطع‌ها و تقاطع‌های پیچیده کاربرد دارد. این نرم‌افزار برای متخصصان ترافیک و مهندسان حمل‌ونقل طراحی شده و به آنها کمک می‌کند تا از نتایج شبیه‌سازی به‌منظور بهبود زمانبندی چراغ‌های راهنمایی و بررسی عملکرد شبکه‌های ترافیکی استفاده کنند.
نرم‌افزار VISSIM: یکی از شناخته‌شده‌ترین نرمافزارهای شبیه‌سازی ترافیک در سطح جهانی است که به‌ویژه توسط مهندسان ترافیک برای شبیه‌سازی رفتار ترافیک در تقاطع‌ها، جاده‌ها و شبکه‌های حمل‌ونقل پیچیده استفاده می‌شود. این نرم‌افزار که توسط شرکت آلمانی PTV Planung Transport Verkehr AG توسعه یافته است، از مدل‌سازی میکروسکوپی برای شبیه‌سازی رفتار فردی خودروها و تعاملات آنها استفاده می‌کند.
نرم‌افزار TransCad: یک نرم‌افزار پیشرفته برای تحلیل و مدیریت داده‌های حمل‌ونقل است که به‌ویژه در زمینه طراحی و برنامه‌ریزی شبکه‌های حمل‌ونقل و ارزیابی نیازهای ترافیکی در سطح شهری و بین‌شهری کاربرد دارد. این نرم‌افزار از قابلیت‌های قوی در ذخیره‌سازی، نمایش و تجزیه و تحلیل داده‌ها برخوردار است و به مهندسان ترافیک این امکان را می‌دهد که به‌طور دقیق به پیش‌بینی نیازهای ترافیکی و برنامه‌ریزی برای توسعه شبکه‌های حمل‌ونقل بپردازند.
نرم‌افزار AnyLogic: یک نرم‌افزار شبیه‌سازی قدرتمند است که به‌طور ویژه برای شبیه‌سازی و مدل‌سازی سیستم‌های پیچیده در زمینه‌های مختلف، از جمله ترافیک و حمل‌ونقل طراحی شده است. این نرم‌افزار به دلیل قابلیت‌های گرافیکی خود و همچنین پشتیبانی از زبان برنامه‌نویسی جاوا، ابزار مناسبی برای مدل‌سازی دقیق سیستم‌های پویا و تحلیل رفتار آنها فراهم می‌آورد.
نرم‌افزار Aimsun: یکی از نرمافزارهای پیشرفته و پرکاربرد در حوزه مهندسی ترافیک است که برای شبیه‌سازی سیستم‌های حمل‌ونقل میکروسکوپیک، ماکروسکوپیک و هیبریدی طراحی شده است. این نرم‌افزار با قابلیت‌های گسترده خود، امکان شبیه‌سازی دقیق ترافیک را در مقیاس‌های مختلف فراهم می‌آورد و به مهندسان کمک می‌کند تا شبکه‌های ترافیکی را بهینه‌سازی کنند.
تحلیل آلاینده‌ها و سوخت خودروها: این نرم‌افزار همچنین قابلیت تحلیل آلاینده‌ها و سوخت مصرفی خودروها را داراست که به‌ویژه برای ارزیابی تاثیرات زیست‌محیطی و کاهش آلودگی هوا مفید است.
یکی از مشکلات پیچیده و مستمر در بسیاری از کلان‌شهرهای ایران، به ویژه تهران، معضل ترافیک است که تأثیرات منفی بسیاری بر کیفیت زندگی شهروندان و محیط زیست دارد. ترافیک نه تنها باعث اتلاف وقت و کاهش بهره‌وری افراد می‌شود، بلکه آلودگی‌های زیست‌محیطی را افزایش داده و خطرات جانی را برای شهروندان به دنبال دارد. در این زمینه، مهندسان ترافیک نقش بسیار حیاتی دارند، زیرا این متخصصان با استفاده از ابزارهای تحلیلی و مدل‌سازی‌های ترافیکی می‌توانند به بهبود وضعیت حمل‌ونقل شهری کمک کنند. این متخصصان به‌ویژه در مراحل طراحی و ساخت پروژه‌های ساختمانی و طرح‌های شهری باید به‌طور مؤثر و جدی وارد عمل شوند تا مشکلات ترافیکی و زیست‌محیطی به حداقل برسد. مهندسان ترافیک به‌عنوان افراد متخصص در زمینه مدیریت جریان ترافیک، می‌توانند در طراحی سیستم‌های حمل‌ونقل، بهینه‌سازی تقاطع‌ها، طراحی مسیرهای ویژه برای وسایل نقلیه عمومی، تعیین نیازهای پارکینگ و کاهش ترافیک شهری نقش کلیدی ایفا کنند. این مهندسان می‌توانند با استفاده از نرمافزارهای شبیه‌سازی ترافیک، پیش‌بینی‌هایی در مورد رفتار ترافیکی در آینده انجام دهند و راهکارهایی برای بهبود شرایط ترافیک ارائه دهند.
در اکثر کشورهای پیشرفته، استفاده از خدمات مهندسان ترافیک در مراحل مختلف طراحی و ساخت پروژه‌های شهری الزامی است. این خدمات در جهت بهینه‌سازی سیستم حمل‌ونقل، کاهش بار ترافیکی و ارتقاء کیفیت زندگی شهروندان ارائه می‌شود. در ایران، اگرچه در قانون نظام مهندسی، استفاده از خدمات مهندسان ترافیک در پروژه‌های ساختمانی و شهری تأکید شده است، اما در عمل بسیاری از پروژه‌ها به‌ویژه در کلان‌شهرها از این خدمات استفاده نمی‌کنند. این مسئله می‌تواند موجب افزایش مشکلات ترافیکی و بروز تبعات منفی بسیاری برای شهروندان شود. در قانون نظام مهندسی ساختمان و سایر قوانین مرتبط، به‌ویژه در بخش‌های مربوط به طرح‌های شهری و ساخت و ساز، به‌صراحت ذکر شده است که از خدمات مهندسان ترافیک باید در تمام پروژه‌ها استفاده شود. برای مثال، در فصل 8 قانون اصلاح الگوی مصرف انرژی و ماده 32 آن، وزارت راه و شهرسازی موظف به استفاده از خدمات مهندسان ترافیک در تهیه طرح‌های شهری، بررسی پیامد ساخت و سازهای مهم بر ترافیک شهری، و تامین پارکینگ در شهرهای بزرگ است. در این مواد قانونی، بر استفاده از مهندسان ترافیک دارای صلاحیت تأکید شده است، اما در عمل، شاهد آن هستیم که این قوانین به طور کامل اجرایی نمی‌شوند و از خدمات مهندسی ترافیک به‌طور گسترده‌ای در پروژه‌های مختلف استفاده نمی‌شود.
در بند 4-7 مبحث دوم فصل دوم نیز آمده است که شهرداری‌ها موظف‌اند در پروژه‌های گروه “د” و مجتمع‌های ساختمانی از خدمات مهندسان ترافیک در هنگام صدور پروانه ساختمان و قبل از شروع بهره‌برداری استفاده کنند. این موارد نشان‌دهنده اهمیت استفاده از مهندسان ترافیک در بهبود شرایط ترافیکی و کاهش مشکلات شهری است. با وجود تاکیدات قانونی در این زمینه، در عمل استفاده از خدمات مهندسان ترافیک در بسیاری از پروژه‌ها به‌ویژه در کلان‌شهرها، نادیده گرفته می‌شود. این مسئله نشان‌دهنده خلاء در اجرای صحیح قوانین و مقررات است که به مشکلات متعددی در حوزه حمل‌ونقل شهری و کیفیت زندگی شهروندان منجر می‌شود. معضلات ترافیکی، که از جمله آنها می‌توان به ترافیک سنگین در ساعات پیک، افزایش آلودگی هوا و کاهش ایمنی در جاده‌ها اشاره کرد، نشانه عدم رعایت قوانین و نبود پیگیری کافی در اجرای صحیح این قوانین است.
برای رفع این مشکلات، نیاز به هم‌افزایی میان وزارتخانه‌های مختلف، شهرداری‌ها و مهندسان ترافیک وجود دارد. وزارت راه و شهرسازی به‌عنوان نهاد مسئول در زمینه مقررات شهری باید ضمن تهیه مبحث ترافیک در مقررات ملی ساختمان، از شهرداری‌ها خواسته شود که از خدمات مهندسان ترافیک در مراحل مختلف طراحی و ساخت پروژه‌های شهری استفاده کنند. وزارت راه و شهرسازی، به‌عنوان نهاد تخصصی که به تنظیم و هدایت امور ساخت و ساز و نظام مهندسی پرداخته، باید اقداماتی جدی برای تسهیل استفاده از خدمات مهندسان ترافیک در پروژه‌ها انجام دهد. یکی از این اقدامات، تهیه و تدوین مبحث ترافیک در مجموعه مقررات ملی ساختمان است که تا کنون به تعویق افتاده است. این مبحث می‌تواند شامل دستورالعمل‌های خاصی برای طراحی و اجرای سیستم‌های حمل‌ونقل شهری و همچنین الزامات مربوط به استفاده از خدمات مهندسان ترافیک باشد.
دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی نیز باید در هنگام تصویب طرح‌های شهری، اعم از طرح‌های منطقه‌ای، جامع و تفصیلی، نظارت کند که مطالعات ترافیکی طرح‌ها توسط مهندسان ترافیک با پروانه صلاحیت انجام شده باشد. این نظارت می‌تواند کمک کند تا از ایجاد مشکلات ترافیکی در آینده جلوگیری شود و پروژه‌ها با رعایت اصول مهندسی ترافیک اجرا شوند. مهندسان ترافیک، با تخصص‌های خود در زمینه تحلیل و مدل‌سازی ترافیک، می‌توانند در پروژه‌های مختلف شهری و ساخت و ساز، پیشنهادهایی برای بهبود شرایط ترافیکی و کاهش مشکلات حمل‌ونقل ارائه دهند. این پیشنهادها شامل طراحی معابر، بهینه‌سازی تقاطع‌ها، ایجاد مسیرهای ویژه برای وسایل نقلیه عمومی و طراحی پارکینگ‌های مناسب می‌شود. همچنین، استفاده از نرمافزارهای شبیه‌سازی ترافیک برای مدل‌سازی و پیش‌بینی مشکلات ترافیکی آینده، یکی دیگر از ابزارهای مفید برای مهندسان ترافیک است. در بسیاری از کلان‌شهرهای دنیا، مشکلات ترافیکی همچنان وجود دارند، اما این شهرها توانسته‌اند با استفاده از زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی پیشرفته و استفاده بهینه از امکانات موجود، ترافیک شهری را به‌طور قابل‌توجهی کاهش دهند. برای مثال، در شهرهایی مانند لندن، نیویورک و پاریس، استفاده بهینه از سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و ایجاد زیرساخت‌های مناسب باعث شده که این شهرها بتوانند مشکلات ترافیکی خود را تا حدی حل کنند. در ایران، به‌ویژه در تهران، یکی از دلایل اصلی مشکلات ترافیکی، کمبود زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی مانند مترو و اتوبوس‌های سریع‌السیر است. اگر بودجه‌های موجود به درستی برای توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و ساخت و گسترش شبکه مترو در تهران و سایر کلان‌شهرها اختصاص داده می‌شد، قطعاً وضعیت ترافیک به‌مراتب بهتر از آنچه که امروز مشاهده می‌کنیم، بود. متاسفانه، عدم توجه کافی به این مسائل و تأخیر در تکمیل پروژه‌های حمل‌ونقل عمومی یکی از دلایل اصلی وضعیت نامناسب ترافیک در شهرهای بزرگ ایران است.
یکی از بزرگ‌ترین دغدغه‌های مهندسان عضو سازمان نظام مهندسی، عدم اجرای کامل قوانین مربوط به مهندسی ترافیک است. علیرغم اینکه مدت زمان زیادی از تصویب این قوانین گذشته، هنوز در بسیاری از پروژه‌ها از خدمات مهندسان ترافیک استفاده نمی‌شود. این مسئله باعث بروز مشکلات فراوانی در حوزه ترافیک و حمل‌ونقل شهری شده است. به‌علاوه، مهندسان ترافیک معتقدند که فعالیت‌های مهندسی نباید تنها به بخش خدمات شهری محدود شود. حوزه‌های دیگری همچون راه‌سازی، طراحی معابر و زیرساخت‌ها نیز نیاز به توجه و حضور مهندسان با تجربه دارند تا مشکلات ترافیکی به‌طور جامع و کلی حل شوند. برای حل مشکلات ترافیک در تهران و دیگر کلان‌شهرها، استفاده از خدمات مهندسان ترافیک باید به‌طور جدی در دستور کار قرار گیرد. این متخصصان با تحلیل‌های دقیق و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توانند به‌طور مؤثر در بهبود وضعیت ترافیک و کاهش مشکلات زیست‌محیطی و ایمنی کمک کنند. لازم است که دولت، شهرداری‌ها و دیگر نهادهای مسئول، با همکاری یکدیگر و با توجه به قوانین موجود، از این خدمات استفاده کرده و زیرساخت‌های حمل‌ونقل عمومی را تکمیل کنند تا وضعیت ترافیکی شهرهای ایران بهبود یابد و کیفیت زندگی شهروندان ارتقا یابد.
عارضه‌سنجی ترافیکی به‌عنوان یکی از ارکان ضروری در مطالعات پیش از ساخت پروژه‌های عمرانی، نقشی حیاتی در مدیریت مشکلات ترافیکی در مراحل مختلف اجرای پروژه دارد. این مطالعات شامل تحلیل شرایط موجود شبکه حمل‌ونقل، پیش‌بینی تقاضای سفر، شبیه‌سازی ترافیک و تحلیل اثرات آنها بر سیستم حمل‌ونقل عمومی و خصوصی می‌شود. هدف اصلی این مطالعات، کاهش یا به حداقل رساندن مشکلات ترافیکی و هزینه‌های اجتماعی-اقتصادی ناشی از تغییرات در کاربری زمین است. مدل‌های پیش‌بینی ترافیکی به برنامه‌ریزان کمک می‌کنند تا تأثیرات توسعه پروژه‌ها بر معابر و شبکه‌های حمل‌ونقل را پیش‌بینی کرده و راه‌حل‌های مؤثری برای کاهش بار ترافیکی ارائه دهند. به‌عنوان مثال، تحلیل بار ترافیکی در ساعات اوج سفر می‌تواند منجر به تصمیم‌گیری‌های بهتری در خصوص زمانبندی پروژه‌ها، طراحی معابر جدید یا بهبود وضعیت معابر موجود شود. این مطالعات علاوه بر کاهش مشکلات ترافیکی، می‌توانند تأثیرات منفی آنها بر روی کیفیت زندگی شهری را به حداقل برسانند. به‌ویژه در کلان‌شهرهایی که با چالش‌های فراوان ترافیکی و محیط‌زیستی روبه‌رو هستند، این مطالعات نقش مهمی در حفظ منابع طبیعی و افزایش رضایت شهروندان ایفا می‌کنند.
عارضه‌سنجی ترافیکی به مجموعه‌ای از ابزارها و روش‌های تحلیلی اطلاق می‌شود که با هدف شناسایی، ارزیابی و مدیریت مشکلات ترافیکی ناشی از توسعه پروژه‌ها و تغییرات کاربری در شبکه‌های حمل‌ونقل شهری انجام می‌گیرد. این مطالعات در فرآیند طراحی و توسعه پروژه‌ها، به ارزیابی اثرات پروژه‌ها بر وضعیت ترافیک منطقه کمک می‌کنند و به برنامه‌ریزان شهری و مدیران پروژه‌ها این امکان را می‌دهند تا راه‌حل‌های مؤثری را برای پیشگیری از مشکلات ترافیکی پیش‌بینی‌شده ارائه دهند. در پروژه‌های مختلف، اعم از پروژه‌های مسکونی، تجاری، اداری، فرهنگی و تفریحی، معمولاً تقاضا برای سفر و پارکینگ به طور قابل‌توجهی افزایش می‌یابد. این افزایش تقاضا ممکن است منجر به مشکلاتی مانند تراکم ترافیکی، کاهش ایمنی، آلودگی محیط‌زیست، و افزایش هزینه‌های اقتصادی شود. لذا مطالعات عارضه‌سنجی ترافیکی در این پروژه‌ها، نه‌تنها به بهبود عملکرد شبکه حمل‌ونقل کمک می‌کند، بلکه نقش مؤثری در ارتقای کیفیت زندگی شهری ایفا می‌کند.
در پروژه‌های عمرانی بزرگ و پیچیده، به‌ویژه در شهرهای بزرگ با جمعیت‌های فشرده و شرایط ترافیکی خاص، انجام مطالعات عارضه‌سنجی ترافیکی به‌طور خاص و اساسی ضروری است. پروژه‌های تجاری و مسکونی که معمولاً در مناطق شلوغ و پر ترافیک ساخته می‌شوند، می‌توانند فشار زیادی بر شبکه حمل‌ونقل وارد کنند. در صورتی که این مطالعات به‌طور صحیح انجام نشوند، می‌توانند منجر به مشکلاتی از قبیل ازدحام ترافیکی، تصادفات و کاهش سرعت حرکت وسایل نقلیه شوند که این مشکلات در نهایت باعث کاهش کیفیت زندگی شهروندان می‌شود. چالش‌های مختلفی که در پروژه‌های بزرگ با آنها روبه‌رو هستیم، شامل عدم پیش‌بینی درست تقاضای سفر، طراحی معابر و پارکینگ‌ها بدون توجه به ظرفیت واقعی منطقه، و عدم ارزیابی تأثیرات پروژه‌ها بر شبکه حمل‌ونقل عمومی و خصوصی است. این چالش‌ها می‌توانند باعث افزایش بار ترافیکی، ازدحام در خیابان‌ها، آلودگی محیط‌زیست و حتی کاهش ایمنی جاده‌ای شوند. لذا انجام مطالعات عارضه‌سنجی ترافیکی و استفاده از مدل‌های پیش‌بینی ترافیک می‌تواند به پیشگیری از این مشکلات کمک کرده و راهکارهای مناسبی برای مدیریت ترافیک ارائه دهد. در ایران، طبق مقررات ملی ساختمان و دستورالعمل‌های مربوط به طراحی شبکه حمل‌ونقل شهری، مطالعات عارضه‌سنجی ترافیکی برای هر پروژه‌ای که تأثیرات ترافیکی بر شبکه حمل‌ونقل شهری ایجاد می‌کند، الزامی است. این مطالعات باید مطابق با استانداردها و آیین‌نامه‌های موجود در زمینه طراحی راه‌ها و پارکینگ‌ها انجام شوند تا از بروز مشکلات ترافیکی و کاهش کارایی سیستم حمل‌ونقل شهری جلوگیری گردد. آیین‌نامه طراحی راه‌ها و ترافیک شهری که در آن به‌طور مفصل به طراحی هندسی معابر، تقاطع‌ها، سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و اصول طراحی پارکینگ‌ها پرداخته شده است، به‌عنوان یکی از مستندات اصلی برای انجام مطالعات عارضه‌سنجی به‌کار می‌رود.
در این آیین‌نامه‌ها، همچنین اصول مختلفی برای ارزیابی نیازهای ترافیکی و تأثیرات آنها بر شبکه حمل‌ونقل شهری پیش‌بینی شده است. آیین‌نامه طراحی پارکینگ‌ها نیز توجه ویژه‌ای به نیاز به پارکینگ در پروژه‌ها دارد. این آیین‌نامه شرایط مختلفی را برای طراحی پارکینگ‌ها بر اساس نوع کاربری زمین (مسکونی، تجاری، اداری، آموزشی و …) در نظر گرفته و برای محاسبه تعداد پارکینگ‌های مورد نیاز بر اساس حداکثر تقاضای پارکینگ و پیش‌بینی حجم ترافیک در هر منطقه راهکارهایی ارائه می‌دهد. در پروژه‌های عمرانی بزرگ و پیچیده، به‌ویژه در شهرهای بزرگ با جمعیت‌های فشرده و شرایط ترافیکی خاص، انجام مطالعات عارضه‌سنجی ترافیکی به‌طور خاص و اساسی ضروری است. پروژه‌های تجاری و مسکونی که معمولاً در مناطق شلوغ و پر ترافیک ساخته می‌شوند، می‌توانند فشار زیادی بر شبکه حمل‌ونقل وارد کنند. در صورتی که این مطالعات به‌طور صحیح انجام نشوند، می‌توانند منجر به مشکلاتی از قبیل ازدحام ترافیکی، تصادفات و کاهش سرعت حرکت وسایل نقلیه شوند که این مشکلات در نهایت باعث کاهش کیفیت زندگی شهروندان می‌شود.چالش‌های مختلفی که در پروژه‌های بزرگ با آنها روبه‌رو هستیم، شامل عدم پیش‌بینی درست تقاضای سفر، طراحی معابر و پارکینگ‌ها بدون توجه به ظرفیت واقعی منطقه، و عدم ارزیابی تأثیرات پروژه‌ها بر شبکه حمل‌ونقل عمومی و خصوصی است. این چالش‌ها می‌توانند باعث افزایش بار ترافیکی، ازدحام در خیابان‌ها، آلودگی محیط‌زیست و حتی کاهش ایمنی جاده‌ای شوند
1- دارندگان مدرک تحصیلی کارشناسی در زمینه رشته عمران – عمران با کارشناسی ارشد در رشته ترافیک یا راه و ترابری و یا برنامه‌ریزی حمل و نقل می‌توانند علاوه بر پروانه اشتغال به کار مهندسی در رشته عمران، صلاحیت رشته ترافیک با درج در ظهر پروانه خود دریافت نمایند.
۲- به فارغ التحصیلان رشته کارشناسی مهندسی عمران – نقشه‌برداری با کارشناسی ارشد عمران برنامه‌ریزی حمل و نقل، پروانه اشتغال به کار مهندسی در رشته اصلی ترافیک تعلق می‌گیرد.
۳- اشخاصی که دارای مدرک تحصیلی کارشناسی در گرایش‌های رشته عمران (که بتوانند با آن پروانه اشتغال بکار مهندسی در زمینه رشته عمران دریافت نمایند) یا رشته عمران – نقشه‌برداری باشند و مدرك کارشناسی ارشد در رشته راه و ترابری یا حمل و نقل نیز دریافت نمایند، می‌توانند پروانه اشتغال به کار مهندسی رشته ترافیک را به عنوان صلاحیت دوم دریافت نمایند.
ترافیک نیز یکی از رشته‌های هفتگانه ای است که از مهر ماه سال ۱۳۹۶ به سازمان نظام‌مهندسی اضافه شد. فارغ‌التحصیلان کارشناسی ارشد رشته‌های برنامه‌ریزی حمل و نقل، راه و ترابری و یا سایر رشته‌های معادل کارشناسی ترافیک مطابق بخشنامه‌ی ۶۰۹۵۸۴۳۰ صلاحیت شرکت در آزمون نظام مهندسی ترافیک را دارند. طبق شرایط شرکت در آزمون نظام مهندسی شرکت‌کننده از زمان فارغ التحصیل متقاضی باید ۳ سال از مدرک کارشناسی و یا ۲ سال از کارشناسی ارشد و ۱ سال از دکتری گذشته باشد.
آزمون نظام مهندسی ترافیک در یک آزمون برگزار می شود و دارای یک صلاحیت مهندسی ترافیک است. طبق تمامی آزمون‌ها، این آزمون نیز به صورت رقابتی نیست و برای قبولی در آن کسب نمره حد نصاب ۵۰ کافی است. آزمون به صورت جزوه باز برگزار می‌شود و سوالات به صورت تستی چهار گزینه‌ای است. به این نکته باید توجه شود که آزمون‌های نظام مهندسی دارای نمره منفی نیز هستند.
لیست منابع همواره در حال آپدیت است (آخرین آپدیت ۱۴۰۳/۷/۱۴)
نکته: در صورت تناقض بين مباحث مقررات ملی ساختمان و ساير مدارک فنی و يا كتاب‌های راهنمای مباحث، مباحث مقررات ملی ساختمان ملاك عمل خواهد بود.