آزمون نظام مهندسی عمران (طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان)

عمران - طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان

در پروژه‌های ساختمانی، به‌ویژه پروژه‌های بلند مرتبه و پیچیده، گودبرداری و پی‌سازی از مراحل کلیدی هستند که نقش بسیار زیادی در پایداری، ایمنی و عملکرد سازه دارند. گودبرداری به فرآیند حفاری و برداشتن خاک در فضاهای زیر سطح زمین گفته می‌شود که به منظور آماده‌سازی زمین برای ساخت پی صورت می‌گیرد. این مرحله در پروژه‌های بزرگ‌تر مانند ساختمان‌های چند طبقه، پل‌ها، تونل‌ها، پارکینگ‌های زیرزمینی و پروژه‌های مشابه حیاتی است. در این شرایط، هرگونه اشتباه در طراحی و اجرای گودبرداری می‌تواند به بروز خطراتی چون ریزش دیواره‌های گود، نشست زمین، آسیب به سازه‌های مجاور یا حتی فروپاشی کامل پروژه منجر شود. در این مراحل، مهندسان با استفاده از سازه‌های نگهبان که به عنوان یک نوع دیوار یا سیستم مقاوم در برابر فشار خاک عمل می‌کنند، ایمنی پروژه را تضمین می‌کنند. این سازه‌ها از ریزش دیواره‌های گود و نشت خاک جلوگیری کرده و باعث می‌شوند که گودبرداری با کمترین ریسک انجام شود. انتخاب صحیح نوع سازه نگهبان، طراحی مناسب آن و محاسبه دقیق بارهای وارد بر پی از الزامات اصلی این پروژه‌ها هستند.

بنابراین، تخصص در زمینه طراحی و اجرای گود، پی و سازه نگهبان برای مهندسان عمران ضروری است. این تخصص به آنها کمک می‌کند که با درک درست از شرایط ژئوتکنیکی خاک و استفاده از استانداردها و مقررات ملی ساختمان، طرح‌هایی امن و اقتصادی ارائه دهند که در عین حل مشکلات زمین‌شناسی، ساخت‌وساز را تسهیل کنند. با پیشرفت صنعت ساختمان‌سازی و نیاز جامعه برای صلاحیت‌های جدید و تخصصی در پروژه‌‌های بزرگ معاونت مسکن از سال ۱۴۰۰ برای رشته‌ی عمران صلاحیت طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان  رابه رشته‌های آزمون نظام مهندسی اضافه شد. این رشته‌ با توجه به صلاحیت تخصصی خود در مراحل مختلف پروژه از طراحی تا تخریب ساختمان با استفاده از قوانین مقررات ملی و ضوابط مربوطه اقدام به کار می‌نمایند. برای اینکه فردی بتواند در آزمون صلاحیت طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان شرکت کند و صلاحیت لازم را برای فعالیت حرفه‌ای در این زمینه کسب کند، باید شرایط مشخصی را دارا باشد.

  • مدرک تحصیلی: فرد باید دارای مدرک کارشناسی ارشد یا دکتری در رشته مهندسی عمران با گرایش‌های خاک و پی یا ژئوتکنیک باشد. این نوع تحصیلات تخصصی به مهندسان کمک می‌کند تا با اصول علمی و مبانی محاسباتی لازم در این زمینه آشنا شوند. ژئوتکنیک به بررسی رفتار خاک و تاثیرات آن بر طراحی سازه‌ها می‌پردازد، که از ارکان مهم در طراحی پی و گودبرداری است.
  • پروانه اشتغال به کار مهندسی: متقاضی باید دارای پروانه اشتغال به کار مهندسی در صلاحیت‌های اجرا یا نظارت در پایه یک باشد. این پروانه نشان‌دهنده تجربه عملی فرد در مدیریت پروژه‌های ساختمانی و نظارت بر نحوه اجرای دقیق و صحیح آن‌ها است. داشتن این صلاحیت تضمین می‌کند که فرد تجربه کافی در مدیریت پروژه‌های ساخت‌وساز را دارد و می‌تواند مسئولیت‌های کلیدی پروژه‌ها را به عهده بگیرد.
  • صلاحیت محاسبات: فرد باید دارای صلاحیت پایه دو محاسبات باشد. این صلاحیت ضروری است زیرا طراحی و اجرای پی‌ها، گودبرداری و سازه‌های نگهبان مستلزم محاسبات دقیق برای محاسبه بارهای مختلفی است که به سازه وارد می‌شود. این محاسبات باید با دقت انجام شوند تا از شکست سازه‌ها و بروز مشکلات غیرمنتظره جلوگیری شود. محاسبه دقیق ظرفیت باربری خاک، تحلیل فشارهای وارده و انتخاب مصالح مناسب همگی تحت این صلاحیت قرار می‌گیرند.

این آزمون به صورت تستی چهار گزینه‌ای برگزار می‌شود. طبق تمامی آزمون‌های نظام‌مهندسی دارای نمره منفی نیز است. این آزمون نیز به صورت جزوه باز است و تنها تفاوت آن با سایر آزمون‌های نظام مهندسی حدنصاب قبولی در آزمون است. حدنصاب قبولی در آزمون نظام‌ مهندسی طرح و اجرای گود، پی و سازه‌ نگهبان ۶۰ درصد است.

اهمیت صلاحیت طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان در پروژه‌های عمرانی

گودبرداری فرآیند حفاری و خاک‌برداری برای آماده‌سازی زمین جهت ساخت پی است. این مرحله در پروژه‌های بزرگ و پیچیده از جمله ساختمان‌های بلندمرتبه، تونل‌ها، پل‌ها، پارکینگ‌های زیرزمینی و پروژه‌های مشابه، اهمیت ویژه‌ای دارد. در این فرآیند، مشکلاتی چون نشست خاک، ریزش دیواره‌های گود و آسیب به ساختمان‌های مجاور به راحتی می‌تواند رخ دهد و منجر به خسارات جانی و مالی سنگینی شود. به همین دلیل، استفاده از سازه‌های نگهبان که به منظور جلوگیری از ریزش خاک و حفظ ایمنی کارگران و سازه‌ها به کار می‌روند، امری ضروری است.

  • پیش‌نیازهای حیاتی برای هر پروژه عمرانی: گودبرداری اولین گام در هر پروژه ساختمانی است که برای ایجاد پی سازه‌ها و پایداری ساختمان‌ها انجام می‌شود. به‌ویژه در پروژه‌های بزرگ و برجسته، گودبرداری به‌عنوان یک مرحله حیاتی شناخته می‌شود. این عملیات می‌تواند عمق زیادی داشته باشد و به دلیل شرایط متغیر خاک در هر پروژه، ممکن است با مشکلاتی همچون نشست زمین یا ریزش دیوارهای گود مواجه شود. به همین دلیل، طراحی صحیح و اجرای سازه‌های نگهبان در این مرحله، به‌ویژه در پروژه‌هایی که در نزدیکی ساختمان‌های دیگر قرار دارند، امری بسیار ضروری است.
  • جلوگیری از خطرات و حوادث احتمالی: یکی از مهم‌ترین خطرات در مراحل گودبرداری، ریزش دیواره‌های گود است که می‌تواند منجر به خسارات جانی و مالی جدی شود. اگر این مرحله به درستی مدیریت نشود، دیواره‌ها ممکن است ناپایدار شده و بر ساختمان‌های مجاور تأثیر منفی بگذارند یا حتی موجب تخریب آن‌ها شوند. برای جلوگیری از این خطرات، استفاده از سازه‌های نگهبان که به‌طور موثر فشارهای خاک را مدیریت می‌کنند، ضروری است. سازه‌هایی مانند دیوارهای حائل، میخ‌کوبی، انکراژ و دیگر روش‌های پایدارسازی، می‌توانند از ریزش دیواره‌ها جلوگیری کرده و ایمنی پروژه را حفظ کنند.
  • حفظ پایداری ساختمان‌های مجاور: در بسیاری از پروژه‌های گودبرداری، به‌ویژه در شهرها و مناطق پرجمعیت، دیواره‌های گود می‌توانند بر سازه‌های مجاور تأثیر بگذارند. در گودبرداری‌های عمیق، به‌ویژه در مناطق با خاک‌های ضعیف یا سست، احتمال نشست‌های ناخواسته وجود دارد که می‌تواند به ساختمان‌های مجاور آسیب بزند. سازه‌های نگهبان نقش حیاتی در جلوگیری از این نشست‌ها ایفا کرده و از آسیب به ساختمان‌های اطراف جلوگیری می‌کنند. طراحی و اجرای صحیح این سازه‌ها باعث می‌شود که گودبرداری بدون آسیب به سایر بخش‌های پروژه و ساختمان‌های اطراف انجام شود.
  • تاثیر بر کیفیت پی‌سازی و سازه‌ها: گودبرداری و سازه‌های نگهبان نه تنها برای حفظ ایمنی و پایداری پروژه‌ها اهمیت دارند، بلکه به‌طور مستقیم بر کیفیت پی‌سازی تاثیر می‌گذارند. اگر عملیات گودبرداری به درستی انجام نشود یا خاک به‌درستی پایدارسازی نشود، مشکلاتی چون نشست ناهمگون خاک ممکن است رخ دهد که می‌تواند موجب کج شدن پی و ناپایداری سازه شود. پی‌سازی، به‌عنوان پایه‌ای‌ترین بخش هر سازه، باید با توجه به شرایط خاک و بارهای وارده به‌طور دقیق طراحی و اجرا شود. به همین دلیل، طراحی و اجرای سازه‌های نگهبان برای جلوگیری از مشکلات خاک و نشست‌ها بسیار حیاتی است.
  • کاهش هزینه‌ها و زمان پروژه‌: اجرای صحیح سازه‌های نگهبان نه تنها به حفظ ایمنی پروژه کمک می‌کند، بلکه می‌تواند هزینه‌ها و زمان پروژه را نیز به‌طور قابل توجهی کاهش دهد. اگر گودبرداری و سازه‌های نگهبان به‌طور صحیح اجرا شوند، احتمال بروز مشکلات و تاخیر در پروژه کاهش می‌یابد. این موضوع باعث کاهش هزینه‌های اضافی در مراحل بعدی پروژه می‌شود و زمان لازم برای تکمیل پروژه به حداقل می‌رسد. در مقابل، عدم طراحی صحیح سازه‌های نگهبان و گودبرداری نادرست می‌تواند منجر به ریزش، نشست‌های خاک، آسیب به سازه‌های مجاور و در نهایت افزایش هزینه‌ها و تأخیر در پروژه گردد.
  • جایگاه مهندسین در اجرای گود، پی و سازه نگهبان: مهندسینی که در صلاحیت طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان تخصص دارند، می‌توانند مسئولیت‌های بسیار مهمی در پروژه‌های بزرگ و پیچیده به عهده بگیرند. این مهندسان باید از دانش فنی گسترده‌ای در زمینه ژئوتکنیک، تحلیل بارهای خاک، طراحی پی‌ها و سازه‌های نگهبان برخوردار باشند تا بتوانند به درستی پروژه‌های ساختمانی را طراحی و اجرا کنند. این صلاحیت‌ها برای مهندسان به‌ویژه در پروژه‌های بلندمرتبه، زیرزمینی و پروژه‌هایی که در مناطق با ویژگی‌های خاص ژئوتکنیکی واقع هستند، اهمیت فراوانی دارد.

مسئولیت‌های مالک در عملیات گودبرداری

  • اخذ مجوزهای لازم از شهرداری: یکی از اولین و مهم‌ترین وظایف مالک قبل از آغاز عملیات گودبرداری، دریافت پروانه ساختمانی از شهرداری است. طبق ماده 100 قانون شهرداری‌ها، مالکین اراضی واقع در محدوده شهری یا حریم آن باید قبل از هرگونه اقدام عمرانی، تفکیک اراضی و ساخت‌وساز، پروانه ساختمانی از شهرداری دریافت کنند. این پروانه ضامن آن است که تمامی عملیات ساختمانی، از جمله گودبرداری، مطابق با ضوابط و مقررات شهرداری و شهرسازی انجام خواهد شد.بدون این پروانه، مالک یا صاحب‌کار هیچ‌گونه حقی برای شروع به کار در ملک خود نخواهد داشت و شهرداری موظف است از انجام عملیات غیرمجاز جلوگیری کند. این قانون به‌ویژه برای پیشگیری از تغییرات غیرمجاز در بافت‌های شهری، حفظ ایمنی و استانداردهای محیط زیستی ضروری است.
  • تامین ایمنی و جلوگیری از خطرات احتمالی: مطابق با بند 14 مصوبه شورای عالی اداری کشور (مصوب 19/8/71)، مالک موظف است تمامی اقدامات ایمنی در حین گودبرداری را تحت نظارت مهندس ناظر انجام دهد. اگر در حین گودبرداری حادثه‌ای رخ دهد و خسارتی به ساختمان‌های مجاور وارد شود، تمامی مسئولیت‌ها متوجه مالک خواهد بود. مالک موظف است تمامی منابع مالی و تجهیزات لازم برای تامین ایمنی گودبرداری را فراهم کرده و از وقوع حوادث جلوگیری کند. این مسئولیت به‌ویژه در مواقعی که گودبرداری عمیق یا در زمین‌های سست انجام می‌شود، بیشتر به چشم می‌آید. در این شرایط، مالک باید اقدامات حفاظتی ویژه‌ای را در نظر بگیرد تا خطرات به حداقل برسد. برای نمونه، ممکن است لازم باشد دیوارهای نگهبانی برای جلوگیری از ریزش خاک، حصارکشی برای ممانعت از ورود افراد غیرمجاز و یا سیستم‌های هشداردهنده برای شناسایی خطرات احتمالی نصب شود.
  • مشاوره با مهندسین ژئوتکنیک: در پروژه‌های گودبرداری عمیق یا در مکان‌هایی که خاک آن دارای ویژگی‌های خاصی است (مانند خاک‌های رسی، شنی یا سنگی)، مالک باید از مشاورین ژئوتکنیک کمک بگیرد. این مشاورین با استفاده از آزمایش‌های خاک و بررسی‌های تخصصی، گزارش‌هایی از وضعیت زمین تهیه می‌کنند که به مهندسین طراح و مجری کمک می‌کند تا اقدامات مناسبی برای ایمنی گودبرداری انجام دهند. در بسیاری از موارد، گودبرداری در شرایط ویژه ممکن است خطرات زیادی برای ساختمان‌های مجاور ایجاد کند. بنابراین، مالک باید گزارش‌های ژئوتکنیک را دریافت کرده و آن‌ها را به مجری و مهندس ناظر ارائه دهد. این گزارش‌ها اطلاعاتی در مورد نوع خاک، مقاومت آن، احتمال فرونشست و جریان‌های آب زیرزمینی به همراه توصیه‌های ایمنی ارائه می‌دهند.

مسئولیت‌های مجری (پیمانکار) گودبرداری

  • مجوز اجرای پروژه: مطابق با ماده 3 دستورالعمل اجرایی گودبرداری، مجری پروژه باید دارای پروانه اشتغال به کار از وزارت راه و شهرسازی باشد. این پروانه مجوز اجرای عملیات ساختمانی را به مجری می‌دهد و از نظر قانونی او را مسئول اجرای دقیق و صحیح پروژه می‌سازد. اگر گودبرداری با خطر زیاد یا بسیار زیاد مواجه باشد، مجری باید از شرکت‌های حقوقی معتبر و دارای مجوز در این زمینه استفاده کند.
  • نظارت بر ایمنی کارگاه: یکی از مهم‌ترین وظایف مجری گودبرداری، تأمین ایمنی و حفظ سلامت افراد در داخل و اطراف کارگاه است. بر اساس بند 12-2-2-1 مبحث دوازدهم مقررات ملی ساختمان، تمامی تجهیزات و مصالح باید در مکان‌های مشخص و امن قرار داده شوند تا از بروز حوادث احتمالی جلوگیری شود. مجری موظف است تمامی استانداردهای ایمنی را رعایت کرده و از نصب تابلوها و علائم هشداردهنده در محل کارگاه اطمینان حاصل کند.
  • کنترل وضعیت کارگران و تجهیزات: مجری باید اطمینان حاصل کند که تمامی کارگران مشغول به کار در پروژه دارای مهارت و صلاحیت‌های لازم هستند. این مسئولیت به‌ویژه در عملیات گودبرداری که دارای خطرات ویژه‌ای است، از اهمیت بالایی برخوردار است. هرگونه سهل‌انگاری یا بی‌احتیاطی از سوی کارگران می‌تواند منجر به بروز حوادث جبران‌ناپذیری شود.
  • بررسی وضعیت ساختمان‌های مجاور: مجری گودبرداری موظف است قبل از شروع عملیات، گزارش بررسی وضعیت ساختمان‌های مجاور را که توسط مهندس طراح تهیه شده است، به‌دقت مطالعه کند. اگر مشکلی در این زمینه وجود داشته باشد، مجری باید با مهندس طراح و ناظر جلسه‌ای برگزار کرده و اقدامات لازم برای رفع مشکلات را انجام دهد.

مسئولیت‌های مهندس طراح (محاسب سازه)

  • طراحی دقیق و اصولی گودبرداری: مهندس طراح مسئول طراحی تمامی بخش‌های فنی و ساختاری پروژه است. در زمینه گودبرداری، طراح باید قبل از هرگونه عملیات، بررسی دقیقی از وضعیت زمین‌شناسی و ساختار سازه‌های مجاور انجام دهد. این بررسی‌ها شامل مطالعه نوع خاک، مقاومت آن، فاصله ساختمان‌های مجاور از مرز ملک و دیگر عوامل تأثیرگذار در طراحی سیستم‌های نگهدارنده می‌باشد.
  • تهیه نقشه‌ها و گزارش‌های فنی: پس از انجام بررسی‌های لازم، مهندس طراح باید نقشه‌های دقیق گودبرداری و سیستم‌های نگهبانی سازه را تهیه کرده و آن‌ها را به سازمان نظام مهندسی ارائه دهد. این نقشه‌ها باید تمامی استانداردهای فنی و ایمنی را رعایت کرده و به‌طور کامل تاثیرات احتمالی عملیات گودبرداری بر ساختمان‌های مجاور را در نظر بگیرند.
  • نظارت بر اجرای طراحی‌ها: اگرچه مهندس طراح مسئول اصلی طراحی است، اما او باید در طول اجرای عملیات گودبرداری نظارت مستمر داشته باشد تا اطمینان حاصل کند که تمامی دستورالعمل‌ها و نقشه‌ها به‌درستی اجرا می‌شوند. اگر در حین اجرا مشکلی مشاهده شود، طراح باید به‌سرعت اقدام به اصلاح آن کرده و راهکارهای فنی لازم را پیشنهاد دهد.

مسئولیت‌های مهندس ناظر

  • نظارت مستمر بر گودبرداری: مهندس ناظر موظف است که بر عملیات گودبرداری به‌طور مستمر نظارت داشته باشد. او باید به ازای هر مرحله گودبرداری یا حداکثر هر سه متر عمق گودبرداری گزارش‌هایی از وضعیت پروژه تهیه کرده و به شهرداری ارائه دهد. این نظارت‌ها به‌ویژه در گودبرداری‌های عمیق که خطرات بیشتری دارند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
  • اعلام تخلفات به مقامات مربوطه:‌در صورتی که مهندس ناظر متوجه تخلفاتی از سوی مجری یا دیگر افراد دخیل در پروژه شود، موظف است علاوه بر تذکر کتبی به مجری، موارد تخلف را به شهرداری و سازمان نظام مهندسی گزارش دهد. این گزارش‌ها باید شامل جزئیات تخلفات، خطرات احتمالی و اقداماتی که باید برای رفع آن‌ها انجام شود، باشد.
  • بررسی وضعیت ساختمان‌های مجاور‌: یکی از مهم‌ترین وظایف مهندس ناظر، بررسی وضعیت ساختمان‌های مجاور قبل از شروع عملیات گودبرداری است. اگر شواهدی از آسیب‌پذیری ساختمان‌های مجاور مشاهده شود، ناظر باید دستورالعمل‌های لازم برای حفاظت آن‌ها را تنظیم کرده و اقدامات پیشگیرانه را انجام دهد.

مسئولیت‌های نهادهای قانونی و دولتی

  • شهرداری: شهرداری مسئول صدور پروانه ساختمانی و نظارت بر تطابق پروژه‌های ساختمانی با ضوابط شهرسازی است. همچنین شهرداری‌ها موظفند از اجرای پروژه‌های غیرمجاز جلوگیری کنند و در صورت تخلف، اقدامات قانونی لازم را انجام دهند.
  • سازمان نظام مهندسی: سازمان نظام مهندسی مسئول نظارت بر صلاحیت مهندسان، بررسی نقشه‌ها و گزارش‌های فنی و همچنین پیگیری تخلفات حرفه‌ای است. این سازمان باید از نظر فنی و انضباطی پروژه‌های ساختمانی را تحت نظر داشته باشد و در صورت مشاهده تخلفات، اقدامات قانونی را انجام
  • دهد.
  • اداره‌های راه و شهرسازی: این ادارات نقش مهمی در نظارت بر اجرای مقررات ملی ساختمان دارند و باید از انطباق عملیات گودبرداری با استانداردهای فنی و ایمنی اطمینان حاصل کنند.

جبران خسارات ناشی از گودبرداری

در صورتی که عملیات گودبرداری به دلیل سهل‌انگاری یا عدم رعایت اصول ایمنی باعث خسارت به املاک مجاور یا افراد شود، فرد آسیب‌دیده می‌تواند از دو روش زیر خسارت خود را پیگیری کند.

  • مراجعه به دادگاه: بر اساس ماده 1 قانون مسئولیت مدنی، هر فردی که به دلیل بی‌احتیاطی یا عدم رعایت مقررات قانونی خسارتی به دیگران وارد کند، مسئول جبران آن است. فرد آسیب‌دیده می‌تواند از طریق دادگاه درخواست جبران خسارت کند.
  • مراجعه به شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی: اگر خسارت ناشی از تخلف مهندس ناظر یا مجری باشد، فرد آسیب‌دیده می‌تواند موضوع را به شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی ارجاع دهد تا اقدامات لازم انجام شود.

مراحل گودبرداری و نکات مرتبط با آن

مراحل اداری اجرای گودبرداری: قبل از آغاز عملیات گودبرداری، مالک و تیم اجرایی باید مراحل اداری لازم را طی کنند و عملیات گودبرداری باید حداقل ۷۲ ساعت قبل از شروع به مراجع مربوطه گزارش داده شود و پیمانکار باید صلاحیت لازم را برای اجرای کار داشته باشد.

  • دریافت پروانه ساختمان: اولین قدم قبل از شروع گودبرداری، دریافت پروانه ساختمان از شهرداری است که به‌منظور تایید انطباق پروژه با ضوابط شهرسازی ضروری است.
  • دریافت فرم مجوز گودبرداری از شهرداری: پس از دریافت پروانه ساختمان، مالک باید به شهرداری مراجعه کرده و فرم مجوز گودبرداری را دریافت کند.

  • مراجعه به اداره گاز برای قطع انشعاب گاز: در صورتی که ساختمان دارای انشعاب گاز باشد، باید به اداره گاز منطقه مراجعه کرده و درخواست قطع انشعاب گاز انجام شود.
  • تایید مهندس ناظر و مهندس مجری‌: فرم درخواست مجوز گودبرداری باید توسط مهندس ناظر و مهندس مجری ساختمان تأیید شود.
  • دریافت معرفی به سازمان نظام‌مهندسی: پس از تایید فرم، باید به سازمان نظام‌مهندسی معرفی شوید تا نقشه‌های اجرایی و سازه نگهبان گود بررسی و تایید شوند.
  • دریافت تایید سازمان نظام‌مهندسی: پس از بررسی، سازمان نظام‌مهندسی تأییدیه نقشه‌ها و سازه نگهبان را صادر می‌کند.
  • دریافت مجوز نهایی گودبرداری:  در نهایت، شهرداری مجوز نهایی گودبرداری را صادر می‌کند و عملیات گودبرداری می‌تواند آغاز شود.

کنترل‌های فنی مهندسی طراح

  • بررسی صحت اطلاعات املاک مجاور:  طراح باید اطلاعات مربوط به املاک مجاور که از شهرداری گرفته شده را بررسی کند.
  • ارزیابی اولیه خطر گودبرداری: طراح باید ارزیابی خطر گود را انجام داده و چک‌لیست ارزیابی خطر گودبرداری را تکمیل کند.
  • تهیه گزارش و نقشه‌های اجرایی: طراح باید گزارش وضعیت ساختمان‌های مجاور، تحلیل اثرات گودبرداری بر آن‌ها و نقشه‌های اجرایی را آماده کند.
  • حضور در جلسه مشترک در محل پروژه: برای گودهای با خطر زیاد یا بسیار زیاد، طراح باید در جلسات مشترک با ناظر و مجری حضور داشته باشد تا شرایط ایمنی و اجرایی مورد بررسی قرار گیرد.

کنترل‌های فنی مهندسی ناظر

  • کمیل فرم درخواست مجوز شروع عملیات: ناظر باید فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات ساختمانی را تکمیل کند.
  • تهیه گزارش ارزیابی خطر گود در حین اجرا: ناظر باید گزارش ارزیابی خطر گود را حین اجرای عملیات تهیه کرده و به شهرداری ارسال کند.
  • نظارت بر عملیات گودبرداری: ناظر مسئول نظارت بر اجرای گودبرداری و مقاوم‌سازی ساختمان‌های مجاور است.
  • کنترل و بررسی نقشه‌ها و گزارش‌ها: ناظر باید نقشه‌های اجرایی ایمنی گودبرداری و گزارش‌های طراحی و بررسی وضعیت ساختمان‌های مجاور را کنترل کند.

وظایف سازنده در عملیات گودبرداری

  • تکمیل فرم درخواست مجوز شروع عملیات:سازنده باید فرم درخواست صدور مجوز شروع عملیات را تکمیل کرده و نسبت به تأمین تمامی مجوزهای لازم اقدام کند.
  • کنترل نقشه‌ها و گزارش‌ها: سازنده باید گزارش طراحی و نقشه‌های اجرایی ایمنی گودبرداری را بررسی و از مطابقت آن‌ها با وضعیت محلی اطمینان حاصل کند.
  • نصب تابلوهای اعلام مشخصات گودبرداری: سازنده موظف است تابلوهای هشداردهنده و اعلام مشخصات گودبرداری را حداقل یک هفته قبل از شروع عملیات نصب کند.
  • حضور در جلسات مشترک در محل پروژه: سازنده باید در جلسات مشترک با طراح و ناظر برای گودهایی که خطر زیاد یا بسیار زیاد دارند، حضور داشته باشد.
  • انتخاب روش گودبرداری و رعایت ایمنی: سازنده باید روش مناسب گودبرداری، استفاده از ماشین‌آلات مناسب و رعایت اصول ایمنی را بر اساس نظر طراح یا شرکت خدمات فنی آزمایشگاه ژئوتکنیک انتخاب کند.
  • اقدام برای بیمه‌نامه‌های ضروری: سازنده باید بیمه‌نامه‌های لازم برای ساختمان‌های مجاور و افراد ثالث را اخذ کرده و هزینه آن را در قرارداد گنجانده باشد.

وظایف شرکت خدمات فنی و آزمایشگاهی ژئوتکنیک

شرکت‌های خدمات فنی و آزمایشگاهی ژئوتکنیک نقش مهمی در گودبرداری ایفا می‌کنند، به‌ویژه در گودهایی که خطر زیاد یا بسیار زیاد دارند:

  • بررسی ژئوتکنیکی قبل از صدور پروانه: شرکت باید ارزیابی‌های ژئوتکنیکی و بررسی خطر گود را قبل از صدور پروانه انجام دهد.
  • تهیه گزارش طراحی ایمنی گودبرداری: این شرکت باید گزارش‌های طراحی و نقشه‌های اجرایی ایمنی گودبرداری را تهیه کرده و دستورالعمل‌های اجرایی لازم را ارائه دهد.
  • بررسی وضعیت ایمنی تاسیسات و معابر مجاور: شرکت خدمات فنی باید ایمنی تاسیسات و معابر مجاور گودبرداری را ارزیابی کرده و تمهیدات لازم برای ایمنی این بخش‌ها را پیش‌بینی کند.
  • ارزیابی خطر گود در حین اجرا: این شرکت باید در صورت نیاز، ارزیابی خطر گود را حین اجرای عملیات انجام دهد.

اقدامات اولیه قبل از شروع گودبرداری

  • آگاهی مهندسین از مراحل گودبرداری: مهندسین اجرا، ناظر و سایر عوامل باید از جزئیات گودبرداری و سازه‌های نگهبان (در صورت لزوم) آگاه باشند.
  • انتخاب روش تخریب: روش تخریب باید به‌دقت انتخاب شده و عملیات تخریب تحت نظارت مهندس ناظر انجام شود.
  • قطع انشعابات تاسیسات: قبل از تخریب، انشعابات تأسیسات موجود در ساختمان باید قطع شوند.
  • شناسایی و پر کردن چاه‌های فاضلاب: چاه‌های فاضلاب باید شناسایی شده و در صورت لزوم با مواد مناسب پر شوند.
  • نصب تابلوهای هشداردهنده: تابلوهای هشداردهنده باید در اطراف گودبرداری نصب شوند تا خطرات را به ساکنین و عابران هشدار دهند.
  • حصارکشی و حفاظت از دیوارهای مجاور: حصارکشی مناسب اطراف گودبرداری انجام شده و دیوارهای سنگین اطراف گود باید قبل از گودبرداری تخریب شوند.
  • بیمه‌کردن ساختمان‌های مجاور: ساختمان‌های مجاور باید به‌منظور پوشش خسارات ناشی از گودبرداری بیمه شوند.

مسائل ایمنی کارگاه در حین گودبرداری

  • نظارت مهندس ناظر: عملیات باید تحت نظارت مستقیم مهندس ناظر یا دستگاه نظارت مجاز انجام شود.
  • حضور افسر ایمنی در تمام مراحل: حضور دائم افسر ایمنی در محل کارگاه ضروری است تا خطرات ناشی از گودبرداری مدیریت شوند.
  • نصب سیستم اعلام خطر: نصب سیستم اعلام خطر (آژیر خطر) به‌منظور هشدار سریع در مواقع ضروری باید در محل کارگاه انجام شود.
  • استفاده از ماشین‌آلات وروش‌های ایمن: گودبرداری باید به‌صورت مرحله‌ای با استفاده از ماشین‌آلات مناسب انجام شود و روش‌های طراحی‌شده باید دقیقاً رعایت شوند.
  • زهکشی و آب‌بندی: روش‌های مختلف زهکشی و آب‌بندی برای جلوگیری از مشکلات آب در گودبرداری باید با توجه به شرایط پروژه به‌کار گرفته شوند.

پایش و کنترل گودبرداری

  • تهیه برنامه پایش: مسئولیت تهیه برنامه پایش بر عهده طراح ژئوتکنیک است.
  • اجرای پایش و نظارت: پیمانکار باید اجرای پایش را انجام دهد و ناظر پروژه نیز نظارت بر حسن اجرای عملیات پایش را بر عهده دارد.

ابلاغیه رسمی صلاحیت‌های بهسازی و گودبرداری به سازمان‌های نظام مهندسی کشور

بر اساس نامه وزارت راه و شهرسازی به تمامی استان‌ها، درج صلاحیت‌های جدید در پشت پروانه ابلاغ شد. احتراما، پیرو برگزاری آزمون‌های ورود به حرفه مهندسی در صلاحیت‌های «طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان» و «ارزیابی، طرح و اجرای بهسازی»موارد به شرح ذیل ابلاغ می گردد.

  1. درج صلاحیت‌های مذکور در ظهر پروانه اشتغال به کار قبول شدگان آزمون‌های یاد شده با رعایت ترتیبات و تشریفات قانونی و بخشنامه‌های ابلاغی انجام پذیرد.
  2. پذیرفته شدگان حسب مورد مجاز به تدریس دوره‌های آموزشی «طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان» یا «ارزیابی طرح و اجرای بهسازی» می‌باشند. دوره‌های مذکور جهت ارتقای پایه پروانه اشتغال در رشته عمران، از پایه سه به دو و از پایه دو به یک الزامی بوده و سرفصل محتوای آموزشی و دستورالعمل آن توسط دفتر مقررات ملی و کنترل ساختمان تعیین و اعلام می‌گردد.
  3. شرکت‌های خدمات فنی آزمایشگاهی موضوع ابلاغیه شماره ۵۵۷۴۵/۴۰۰/۹۱ مورخ ۱۳۹۱/۹/۱۱ در صورت بکارگیری اشخاص دارای صلاحیت «طرح و اجرای گود پی و سازه نگهبان» در گرایش ژئوتکنیک و یا اشخاص دارای صلاحیت «ارزیابی طرح و اجرای بهسازی» در گرایش جوش و بتن مشمول افزایش ۲۰ درصد در میزان ظرفیت و تعداد کار اشخاص حقوقی مزبور خواهند شد.
  4. سازمان نظام مهندسی ساختمان استان‌ها حسب مورد مجاز به استفاده از خدمات افراد مذکور جهت بازرسی و کنترل ساختمان خواهند بود.

نحوه برگزاری آزمون نظام مهندسی طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان

این آزمون به صورت تستی چهار گزینه‌ای برگزار می‌شود. طبق تمامی آزمون‌های نظام‌مهندسی دارای نمره منفی نیز است. این آزمون نیز به صورت جزوه باز است و تنها تفاوت آن با سایر آزمون‌های نظام مهندسی حدنصاب قبولی در آزمون است. حدنصاب قبولی در آزمون نظام‌ مهندسی طرح و اجرای گود، پی و سازه‌ نگهبان ۶۰ درصد است.

منابع آزمون نظام مهندسی طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان

لیست منابع همواره در حال آپدیت است (آخرین آپدیت ۱۴۰۳/۷/۱۴)

منابع آزمون نظام مهندسی طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان

داشتن تسلط کافی بر مواد آزمون رشته عمران محاسبات شامل موارد زیر الزامی است.

نکاتی که در مورد منابع آزمون باید به آن‌ها توجه شود:

نمونه سوالات ۱۰ دوره اخیر عمران (طرح و اجرای گود، پی و سازه نگهبان)